İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Takdim ve Teşekkür 5
Kısaltmalar 21
Birinci Bölüm
GENEL BİLGİLER
GİRİŞ 23
A. DEZAVANTAJLI GRUP 23
B. DEZAVANTAJLILAR KİMLERDİR? 27
C. DEZAVANTAJLI GRUBUN KAPSAMI 28
1. Sosyo–Ekonomik Temelli Dezavantajlı Gruplar 28
2. Etnik Azınlıklar 29
3. Cinsiyet Temelli Dezavantajlı Gruplar 30
4. Yaş Temelli Dezavantajlı Gruplar 30
5. Dil Temelli Dezavantajlı Gruplar 31
6. Din Temelli Dezavantajlı Gruplar 31
7. Engel Temelli Dezavantajlı Gruplar 31
D. DEZAVANTAJLI GRUPLARIN KARŞILAŞTIĞI ENGELLER 32
E. SOSYAL DEVLET ANLAYIŞINDA DEZAVANTAJLI GRUPLARIN KORUNMASI 34
1. Sosyal Devlet Anlayışı 34
2. Devletin Dezavantajlı Gruplara Yönelik Koruma Yükümlülükleri 34
F. DEZAVANTAJLI GRUPLARA SUNULABİLECEK ÇÖZÜMLER 35
SÖZÜN KISASI 37
İkinci Bölüm
ÇOCUKLAR
GİRİŞ 39
A. ÇOCUK KİMDİR? 40
B. ÇOCUKLAR NEDEN DEZAVANTAJLI GRUP İÇERİSİNDE YER ALIRLAR? 41
C. ÇOCUKLARIN KARŞILAŞTIĞI DEZAVANTAJLI DURUMLAR 42
1. Eğitime Erişim Sorunları 43
2. Sağlık ve Beslenme Sorunları 44
3. Çocuk İşçiliği ve Düşük Ücret 45
a. Genel Olarak 45
b. Çocuk İşçiliğinin Nedenleri 45
4. Ekonomik Dezavantajlar ve Çocuk Yoksulluğu 48
5. Şiddet ve İstismar 49
6. Hukuki ve Sosyal Koruma Eksikliği 50
D. ÇOCUK HAKLARININ KORUNMASINA YÖNELİK ULUSLARARASI VE ULUSAL DÜZENLEMELER 51
1. Uluslararası Düzenlemelerde Çocukların Korunması 51
a. Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi 53
b. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesi 54
c. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 54
aa. Genel Olarak 54
bb. Çocuğun Temel Hakları 56
aaa. Yaşama Hakkı 56
bbb. Gelişme Hakkı 56
ccc. Korunma Hakkı 57
ddd. Katılım Hakkı 58
2. Ulusal Düzenlemelerde Çocukların Korunması 58
a. Anayasa 59
b. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu 60
c. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 61
d. 4857 Sayılı İş Kanunu 62
e. 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu 63
SÖZÜN KISASI 64
Üçüncü Bölüm
GENÇLER
GİRİŞ 65
A. GENÇ KAVRAMI 66
B. GENÇLERİN KARŞILAŞTIĞI DEZAVANTAJLI DURUMLAR 67
1. İşsizlik ve İstihdam Sorunu 67
2. Eğitim Sorunları 68
a. Eğitimde Kalite ve İçerik Sorunu 69
b. Eğitim ve İşgücü Piyasası Uyumsuzluğu 69
c. Eğitimde Fırsat Eşitsizliği ve Bölgesel Dengesizlikler 70
3. Sosyal Dışlanma 71
a. İşgücü Piyasasında Dışlanma ve Kayıt Dışı Çalıştırma 71
b. Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Genç Kadınların Sosyal Hayata Katılımı 71
4. Aile İçi ve Kuşaklar Arası Çatışmalar 72
5. Dijital Bağımlılık 72
6. Genç Yoksulluğu 73
a. Genç Yoksulluğunun Nedenleri 73
b. Genç Yoksulluğunun Sonuçları 74
C. GENÇLERİN KORUNMASINA YÖNELİK DÜZENLEMELER 75
1. Uluslararası Düzenlemeler 75
a. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (1948) 75
b. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950) 75
c. Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW, 1979) 76
d. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (1989) 76
2. Ulusal Düzenlemeler 76
a. Anayasa 76
b. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 77
c. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 78
d. 4857 sayılı İş Kanunu 78
e. 7474 sayılı Aile ve Gençlik Fonu Kurulması Hakkında Kanun 79
f. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu 79
SÖZÜN KISASI 80
Dördüncü Bölüm
KADINLAR
GİRİŞ 81
A. KADINLAR NEDEN DEZAVANTAJLI GRUP İÇİNDE YER ALIRLAR? 81
B. KADINLARIN KARŞILAŞTIĞI DEZAVANTAJLI DURUMLAR 84
1. Eğitimde Yaşadıkları Dezavantajlılık 84
a. Kadınların Eğitime Erişimindeki Tarihsel Sürece Genel Bir Bakış 84
b. Kadınların Eğitime Erişiminde Engeller 85
2. İstihdamda Yaşadıkları Dezavantajlılık 87
C. KADINLARIN KORUNMASINA YÖNELİK DÜZENLEMELER 89
1. Uluslararası Düzenlemeler 89
a. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948) 89
b. Birleşmiş Milletler Şartı (1945) 90
c. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) (1979) 91
d. Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu (1995) 91
e. Kadına Karşı Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair BM Bildirgesi (1993) 92
f. İstanbul Sözleşmesi (2011) 93
g. Nairobi Stratejileri (1985) 94
SÖZÜN KISASI 94
Beşinci Bölüm
KADINLAR (ULUSAL DÜZENLEMELER)
GİRİŞ 97
A. KADINLARI KORUYUCU ULUSAL DÜZENLEMELER 98
1. Anayasa 98
2. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 99
3. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 101
4. 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun 103
a. Koruyucu Tedbirler 104
b. Önleyici Tedbirler 104
5. 4857 sayılı İş Kanunu 105
SÖZÜN KISASI 110
Altıncı Bölüm
ENGELLİLER
GİRİŞ 111
A. ENGELLİLİK KAVRAMI 111
B. ENGELLİLİK TÜRLERİ 113
C. ENGELLİLERİN KARŞILAŞTIĞI SORUNLAR 114
1. Sağlık Hakkına Erişim 115
a. Genel Olarak 115
b. Sağlık Okuryazarlığı Eksikliği 115
2. Eğitim Hakkına Erişim 116
3. Aşırı Korumacı Tavırlar 117
4. Engellilere Karşı Yanlış Tutum, Önyargılar ve Ayrımcılık 119
5. İstihdamda Yaşanan Engeller 120
a. İşe Alım Sürecinde Ayrımcılık 121
b. İşyerinde Uygun Çalışma Koşullarının Sağlanmaması 121
c. Engelli İstihdamının Teşvik Edilmesi 121
d. Çalışma Hayatının Devamında Karşılaşılan Sorunlar 122
D. ENGELLİLERİN KORUNMASINA YÖNELİK DÜZENLEMELER 124
1. Uluslararası Düzenlemeler 124
a. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 125
b. Asya–Pasifik Bölgesinde Engelli Bireyler İçin Hakların Gerçeğe Dönüştürülmesine Yönelik Incheon Stratejisi (2013–2022) 125
c. Avrupa Konseyi Engelli Bireylere İlişkin Eylem Planı (2006–2015) 126
d. Avrupa Sosyal Şartı 126
e. Engelliler İçin Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar 127
2. Ulusal Düzenlemeler 127
a. Anayasa 127
b. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 128
c. 4857 sayılı İş Kanunu 130
aa. İşverenin Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü 130
c. 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu 131
d. 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun 132
SÖZÜN KISASI 132
Yedinci Bölüm
YAŞLILAR
GİRİŞ 135
A. YAŞLILIK KAVRAMI 136
B. YAŞLANMA TÜRLERİ 137
1. Biyolojik yaşlanma 138
2. Kronolojik yaşlanma 138
3. Sosyolojik yaşlanma 138
4. Psikolojik yaşlanma 138
C. YAŞLILARIN KARŞILAŞTIĞI DEZAVANTAJLI DURUMLAR 139
1. Fiziksel ve Sağlık Sorunları 139
2. Psikolojik ve Duygusal Sorunlar 139
3. Sosyal Sorunlar 140
4. Ekonomik Sorunlar 140
5. Bakım ve Konut Sorunları 140
D. ÇALIŞMA HAYATINDA “YAŞLILIK” 141
1. İşe Alımda Ayrımcılık 143
2. İş İlişkisinin Devamında Ayrımcılık 144
3. İş İlişkisinin Sona Ermesinde Ayrımcılık 145
E. YAŞLILARA İLİŞKİN ULUSLARARASI VE ULUSAL DÜZENLEMELER 145
1. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER 145
a. Birleşmiş Milletler (BM) Düzenlemeleri 147
b. Avrupa Konseyi Düzenlemeleri 147
c. Avrupa Birliği (AB) Düzenlemeleri 147
d. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Düzenlemeleri 148
2. ULUSAL DÜZENLEMELER 148
a. Anayasa 148
b. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 149
c. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 150
d. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 151
e. 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun 153
f. 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu 153
SÖZÜN KISASI 153
Sekizinci Bölüm
YABANCILAR
GİRİŞ 157
A. YABANCI KAVRAMI 158
B. YABANCILIK TÜRLERİ 159
1. Vatandaşlık Durumuna Göre Yabancı Türleri 159
a. Genel Yabancılar 159
aa. Türkiye’de Kısa Süreli Kalan Yabancılar 160
aaa. Turist Statüsündeki Yabancılar 160
bbb. İş Seyahati veya Ticari Amaçla Gelen Yabancılar 160
bb. Türkiye’de Uzun Süreli Kalan Yabancılar 161
aaa. İkamet İzni Sahibi Yabancılar 161
bbb. Çalışma İzni Sahibi Yabancılar 161
b. Hukuki Statüsüne Göre Yabancı Türleri 162
aa. Çifte Vatandaşlar 162
bb. Vatansızlar (Apatrid – Heimatslos) 162
cc. İkamet İzni Olmayan Yabancılar (Kaçak Yabancılar) 162
2. Türkiye’de Bulunma Amacına Göre Yabancı Türleri 163
a. Turist Statüsündeki Yabancılar 163
b. Öğrenci Statüsündeki Yabancılar 163
c. Çalışan Yabancılar (Göçmen İşçiler) 163
d. Türkiye’de Uzun Süreli İkamet Eden Yabancılar 163
3. Uluslararası Koruma ve Hukuki Statüsüne Göre Yabancı Türleri 164
a. Mülteciler 165
aa. Tanım 165
bb. Türkiye’de Mülteci Statüsü 165
cc. Şartlı Mülteciler 165
b. İkincil Koruma Statüsüne Sahip Yabancılar 166
c. Geçici Koruma Altındaki Yabancılar 166
C. YABANCILARIN KARŞILAŞTIĞI SORUNLAR 167
1. Eğitim Hakkına Erişim Sorunu 167
a. Dil Engeli ve Akademik Başarı Üzerindeki Etkisi 168
b. Kültürel Uyum ve Sosyal Dışlanma 168
c. Maddi Sorunlar ve Eğitim Sürecine Etkisi 168
d. Denklik İşlemleri ve Sınıf Uyum Problemleri 168
2. Sağlık Hizmetlerine Erişim Sorunu 168
a. Yasal Statü ve Sağlık Hizmetlerine Erişim Engeli 169
b. Dil Engeli ve Kültürel Uyum Sorunları 169
c. Ekonomik Engeller ve Tedavi Masrafları 169
d. Bulaşıcı Hastalıklar ve Aşılama Sorunları 170
e. Psikolojik ve Ruhsal Sağlık Sorunları 170
3. Ayrımcılık Sorunu 171
4. İstihdam Sorunu 172
a. Türkiye’de Yabancıların Çalışma İzinleri 174
b. Çalışma İzni Süreci ve Şartları 175
SÖZÜN KISASI 176
Dokuzuncu Bölüm
YABANCILAR (ULUSLARARASI VE ULUSAL DÜZENLEMELER)
GİRİŞ 179
A. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER 180
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 180
2. Göçmen İşçinin Hukuki Statüsü Hakkında Avrupa Sözleşmesi 182
3. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 182
4. Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin Sözleşme 185
B. ULUSAL DÜZENLEMELER 187
1. Anayasa 187
2. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu 187
3. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 188
4. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ve 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun 189
5. Yabancıların Mülkiyet ve Sosyal Hakları 190
6. Yabancıların Sosyal Güvenliği 190
a. Genel Olarak 190
b. Bağımlı ve Bağımsız Çalışan Yabancıların Sigortalılık Durumu 191
c. Sağlık Sigortası ve Genel Sağlık Sigortalılığı 191
d. Emeklilik ve Uzun Vadeli Sigorta Hakları 192
e. Yabancı İşçilerin Sosyal Güvenlik Haklarıyla İlgili Karşılaştığı Sorunlar 192
SÖZÜN KISASI 193
Onuncu Bölüm
AZINLIKLAR
GİRİŞ 195
A. AZINLIK KAVRAMI 195
B. AZINLIK TÜRLERİ 196
1. Dinsel Azınlıklar 196
2. Dilsel Azınlıklar 197
3. Etnik Azınlıklar 197
4. Ulusal Azınlıklar 197
C. AZINLIKLARIN KARŞILAŞTIĞI DEZAVANTAJLI DURUMLAR 198
1. Fiziksel Yok Olma Tehlikesi 198
a. Soykırım ve Kitlesel Şiddet 199
b. Savaşlar ve İç Çatışmaların Etkisi 200
c. Zorla Yerinden Edilme ve Göç 200
d. Çevresel ve Ekonomik Tehditler 201
2. Kimlik Kaybı ve Asimilasyon 201
a. Devlet Politikaları ve Zorunlu Asimilasyon 202
b. Dilsel Asimilasyon ve Anadilin Kaybı 202
c. Dini ve Kültürel Asimilasyon 203
d. Ekonomik ve Sosyal Asimilasyon 203
3. Ayrımcılık 204
a. Etnik ve Irksal Ayrımcılık 205
b. Dil Temelli Ayrımcılık 206
c. Dini Ayrımcılık 206
d. Sosyo–Ekonomik Ayrımcılık 206
D. AZINLIKLARIN KORUNMASINA YÖNELİK DÜZENLEMELER 207
1. Uluslararası Düzenlemeler 207
a. Genel Olarak 207
b. Azınlık Haklarına İlişkin Uluslararası Düzenlemeler 207
aa. Birleşmiş Milletler (BM) Çerçevesinde Azınlık Hakları 207
aaa. 1966 Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (MSHS) 208
bbb. 1992 BM Azınlık Hakları Bildirgesi 208
ccc. BM Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmeleri 209
ddd. BM İnsan Hakları Konseyi ve Azınlık Hakları Özel Raportörlüğü 209
eee. BM’nin Mülteciler ve Göçmen Azınlıklara Yönelik Çalışmaları 209
bb. Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği Düzenlemeleri 209
aaa. Avrupa Konseyi Belgeleri 209
aaaa. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Azınlık Hakları 209
bbbb. Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşme (1995) 210
cccc. Bölgesel veya Azınlık Dilleri Avrupa Şartı (1992) 210
bbb. Avrupa Birliği Belgeleri 211
aaaa. Kopenhag Kriterleri ve Azınlık Hakları 211
bbbb. Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi 211
cc. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Çalışmaları 211
aaa. Genel Olarak 211
bbb. AGİT’in Azınlık Haklarına Yönelik Temel İlkeleri ve Belgeleri 212
aaaa. 1990 Kopenhag Belgesi 212
bbbb. 1992 Hedef Belgesi ve Azınlıkların Korunmasına Yönelik Yükümlülükler 212
2. Ulusal Düzenlemeler 213
a. Lozan Barış Antlaşması ve Azınlık Hakları 213
b. Anayasa ve Yasal Çerçevede Azınlık Hakları 213
SÖZÜN KISASI 214
Onbirinci Bölüm
ESKİ HÜKÜMLÜLER
GİRİŞ 215
A. ESKİ HÜKÜMLÜ KAVRAMI 215
B. ESKİ HÜKÜMLÜLERİN KARŞILAŞTIĞI DEZAVANTAJLI DURUMLAR 216
1. Dışlanma ve Etiketlenme 217
2. İşsizlik ve Maddi Zorluklar 217
3. Sağlık Hizmetlerine Erişim Sorunu 217
4. Aile ve Sosyal Destek Eksikliği 218
5. Barınma Sorunları 218
6. Suç Ortamına Geri Dönme Riski 218
7. Ruhsal Çöküntü ve Umutsuzluk 219
C. ESKİ HÜKÜMLÜ İSTİHDAMI 219
D. ESKİ HÜKÜMLÜLERİN İSTİHDAMINA YÖNELİK DÜZENLEMELER 221
1. 854 Sayılı Deniz İş Kanunu 221
2. 4857 Sayılı İş Kanunu 222
SÖZÜN KISASI 224
Onikinci Bölüm
DİĞER DEZAVANTAJLI GRUPLAR
GİRİŞ 225
A. YOKSULLAR 226
1. Genel Olarak 226
2. Yoksulluk Türleri 226
a. Mutlak Yoksulluk 227
b. Nispi (Göreli) Yoksulluk 227
c. İnsani Yoksulluk 227
d. Gelir Yoksulluğu 227
3. Türkiye’de Yoksullukla İlgili Yasal Düzenlemeler 228
a. Anayasal Düzenlemeler 228
b. Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Temel Kanunlar 228
B. HIV/AIDS TAŞIYANLAR 230
1. Genel Olarak 230
2. HIV/AIDS Olanların Karşılaştığı Dezavantajlılık 231
3. HIV/AIDS ile İlgili Yasal Düzenlemeler 233
a. Uluslararası Düzenlemeler 233
aa. Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Bağlamında İnsan Hakları Rehberi 234
bb. ILO 200 sayılı HIV ve AIDS ile İlgili İşyerindeki Tavsiye Kararı 234
b. Türkiye’de HIV/AIDS ile İlgili Yasal Düzenlemeler 235
C. MADDE BAĞIMLILARI 237
1. Genel Olarak 237
2. Madde Bağımlılarının Karşılaştığı Dezavantajlılık 238
3. Madde Bağımlılığı ile İlgili Düzenlemeler 238
SÖZÜN KISASI 240
Kaynakça 241
Kavram Dizini 245 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
