İÇİNDEKİLER
İçindekiler
İkinci Baskıya Önsöz 7
Birinci Baskıya Önsöz 9
Kısaltmalar 37
İkinci Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ
Birinci Ayırım
BORCUN İFA EDİLMESİ
§ 48. SÖZLEŞMEYE UYGUN İFA
I. İFA KAVRAMI 41
A. Genel Olarak 41
B. Edimin İstenebilirliği – Edimin Yerine Getirilebilirliği 43
C. İfa İlkeleri 43
1. Borçlanılan Edime Uygun İfa İlkesi 43
2. Dürüstlük Kuralına Uygun İfa İlkesi 44
3. Bütünlük İlkesi 45
II. YASAL İFA KURALLARI 45
III. İFA KURALLARININ UYGULAMA ALANI 46
IV. İFANIN SONUCU 47
V. İFANIN HUKUKİ NİTELİĞİ 47
A. İfa Teorileri 48
1. İrade Açıklaması Görüşü 48
a. Sözleşme Görüşü 48
b. Borçlunun İrade Açıklaması Görüşü 49
2. İfanın Fiili Etkisi (Maddi Fiil) Görüşü 49
3. Sınırlı Sözleşme Görüşü 50
B. Farklı Görüşlerin Hukuki Sonuçları 51
1. Hukuki İşlem Ehliyeti 51
2. İfa İradesi 52
§ 49. İFANIN TARAFLARI
I. İFAYI YAPACAK KİŞİ 53
A. Kural: Üçüncü Kişinin İfası 53
B. İstisna: Borçlunun Kişisel Olarak Edimi Yerine Getirme Yükümlülüğü 55
1. Kanundan Doğan 55
a. Genel İstisna: Kişisel Edim Yükümlülüğü 55
b. Belirli Sözleşme Tiplerine Özgü Düzenlemeler 55
2. Sözleşmeden Doğan 56
3. Edimin Niteliğinden Doğan 56
C. Borçlu ile Borcu İfa Eden Kişi Arasındaki İlişki 57
1. Borç Borçlunun İradesi ile İfa Edilmişse/ Ödenmişse 57
a. Borcu Ödeyen Üçüncü Kişinin Borçluya Halefiyeti 58
aa. Genel Olarak 58
bb. Kanunda Açık Bir Halefiyet Hükmü Yoksa 58
cc. Kanunda Açık Bir Halefiyet Hükmü Varsa 59
b. Üçüncü Şahsın Borçluya Halefiyeti 59
aa. Genel Olarak 59
bb. Kanuni Halefiyet Halleri 61
aaa. Üçüncü Kişiye Tanınan Halefiyet (Genel Halefiyet) 61
bbb. Borçtan Sorumlu Olan Kişilere Tanınan Halefiyet (Özel Halefiyet Halleri) 63
a’. Müteselsil Borçlarda Halefiyet 63
b’. Kefalette Halefiyet 63
c’. Bölünemez Borçlarda Halefiyet 63
d’. Sigortacının Halefiyeti 63
cc. Halefiyetin Hüküm ve Sonuçları 63
aaa. Halefiyetin borçtan kurtarıcı etkisi 64
bbb. Üçüncü şahsın alacaklının yerine geçmesi 64
2. Borç Borçlunun İradesi Olmaksızın İfa Edilmişse/Ödenmişse 64
3. Borç Borçlunun İradesine Karşın İfa Edilmişse/ Ödenmişse 65
II. İFA YAPILACAK KİŞİ 66
A. Kural: İfa Alacaklıya Karşı Yerine Getirilmeli 66
B. İstisna: Üçüncü Kişiye İfa 67
1. Borçlu Edimi Üçüncü Kişiye İfa Etmek Konusunda Yükümlülük Altında İse 67
a. Edimin Üçüncü Kişiye İfasının Kararlaştırılmasıyla 67
b. Alacaklının Vereceği Talimatla 68
c. Kanun Hükmü Gereği 68
d. Mahkeme Kararı Gereği 68
2. Borçlunun Üçüncü Kişiye İfa Hakkı 69
a. Alacaklının Yetkilendirmesi 69
b. Kanun Hükmü Gereği 69
§ 50. İFA YERİ
I. İFA YERİ KAVRAMI 71
A. Genel Olarak 71
1. Kavram 71
2. Önemi 73
B. İfa Faaliyeti Yeri ve İfa Sonucu Yeri 74
C. Birden Fazla İfa Yeri 74
D. Götürülecek Borçlar, Alınacak Borçlar, Aranılacak Borçlar ve Gönderilecek Borçlarda İfa Yeri 74
1. Götürülecek Borçlar 75
a. Para Borcu 75
b. İfanın Önemli Ölçüde Güçleştirilmesi 76
2. Aranılacak Borçlar 76
3. Alınacak Borçlar 77
4. Gönderilecek Borçlar 77
E. İfa Yerine Bağlanan Hukuki Sonuçlar 78
1. Temel Hukuki Sonuç 78
2. Diğer Hukuki Sonuçlar 78
II. İFA YERİNİN BELİRLENMESİ 78
A. Taraflarca Belirlenmesi 79
B. Kanun Hükmü ile Belirlenmesi 80
1. Genel İfa Yeri Kuralları 80
a. Para Borcu 80
aa. Genel Kural 80
bb. Nakit Dışı Diğer Para Ödemeleri (Havale ve EFT) 80
b. Parça Borcu 83
c. Diğer Borçlar 84
2. Özel İfa Yeri Kuralları 84
III. İFA YERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ 84
§ 51. İFANIN ZAMANI
I. İFA ZAMANI KAVRAMI 85
A. Genel Olarak 85
B. İfanın İstenebilir/Muaccel Olması 86
1. Genel Olarak 86
2. Muaccel Borç – Müeccel Borç 87
a. Muaccel Borç 87
b. Müeccel Borç 87
C. İfa Edilebilirlik 88
II. İFA ANININ ÖNEMİ 88
III. İFA ZAMANININ BELİRLENME ŞEKİLLERİ 88
A. Mutlak Olarak Belirlenmesi 89
B. Nispi Olarak Belirlenmesi 89
IV. İFANIN İSTENEBİLİRLİĞİNİN (MUACCELLİĞİNİN) VE İFA EDİLEBİLİRLİĞİNİN BELİRLENMESİ 90
A. Genel Olarak 90
B. Süreye Bağlanmamış Borçlarda 91
1. İfa Zamanının Sözleşmeyle Belirlenmesi 91
a. Sözleşmede Kararlaştırılması 91
aa. Genel Kural 91
bb. Sürenin Uzatılması 92
cc. Erken İfa 93
aaa. Borçlunun Erken İfa İmkanı 93
bbb. Erken İfanın Borçluya İndirim Talep Etme Hakkı Vermemesi 95
a’. Hoffmann metodu 97
b’. Capzow Metodu 97
b. Hukuki İlişkinin Özelliğinin Belirlemesi 97
2. Kanun Tarafından Belirlenmesi 98
a. Genel Kural 98
b. Özel Kural 99
C. Süreye Bağlanmış Borçlarda 100
1. Gün Olarak Belirlenmiş Süre 101
2. Hafta Olarak Belirlenmiş Süre 101
3. Ay Olarak Belirlenmiş Süre 101
a. Tek Bir Aya İlişkin Belirlenmiş Süre 102
b. Birden Çok Ayı İçeren Zamana İlişkin Belirlenmiş Süre 102
c. Yarım Aya İlişkin Belirlenmiş Süre 103
D. Tatil Günleri 103
E. İş Zamanında İfa 104
V. KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE İFA EDİLEBİLİRLİK (MUACCELİYET) 105
A. İfada Sıra 105
1. Kural: Aynı Anda Karşılıklı İfa 105
2. İfadan Kaçınma Defi (Ödemezlik Defi) 107
a. Genel Olarak 107
b. Şartları 108
aa. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşme Bulunmalı 108
aaa. Genel Olarak 108
bbb. Tarafların İfa Yükümlülükleri Karşılıklı Değişim İlişkisi İçinde Olmalı 108
bb. Karşı Edimin İfası Talep Edilebilir Olmalı ve Önceden İfa Yükümlülüğü Bulunmamalı 109
cc. Kendi Borcunu İfa Etmiş veya İfa Önerisinde Bulunmuş Olmalı 110
c. Uygulama Alanı 111
D. Hakkın Kullanılması 113
B. İfa Güçsüzlüğü 114
1. Genel Olarak 114
2. Şartları 115
a. Karşılıklı Borç Yükleyen Bir Sözleşme Bulunmalı 115
b. Sözleşme Tarafı Ödeme Güçsüzlüğüne Düşmeli 115
c. Karşı Tarafın Alacak Talebi Fiilen Tehlikeye Düşmeli 116
3. Alacaklının Hukuki İmkanları 116
a. Borçludan Güvence Verilmesini Talep Etme 117
b. Güvence Gösterilinceye Kadar İfadan Kaçınma (Ödemezlik) Defi 117
c. Sözleşmeden Dönme 117
§ 52. İFANIN KONUSU
I. GENEL OLARAK 119
II. BORCUN KONUSUNA (EDİME) UYGUNLUK 120
A. Kural: İfanın Borçlanılmış Edime Uygun Olması İlkesi 120
B. İstisna: İfa Yerine Geçen Diğer İfa Şekilleri 120
1. Seçimlik (Alternatif) Yetki 121
2. İfa Yerini Tutan Başka Bir Şeyle İfa (İfa Yerine Edim) 122
a. Kavram 122
b. Niteliği: Edimi Değiştirme Sözleşmesi 123
c. Hukuki Sonuçları 124
3. Asıl Edimi Hedefleyen Başka Bir Şeyle İfa (İfa Uğruna Edim) 126
a. Kavram 126
b. İfa Yerine Edimden Farkı 127
c. Hukuki Niteliği 128
d. Hukuki Sonuçları 129
aa. Alacaklının İfa Uğruna Verilen Şeyi Paraya Çevirmekle Yükümlü Olması 129
bb. İfa Uğruna Verilen Şeyi Paraya Çevirme Masraflarına Borçlunun Katlanmakla Yükümlü Olması 130
cc. Edimin Alacak Üzerindeki Etkileri 130
aaa. Alacağa Başvurulmasının Bozucu Şarta Bağlanmış Olması 130
bbb. Alacaklı Alacağın Tamamını Elde Ettiğinde Borcun Sona Ermesi 130
ccc. Alacaklının Bakiye Alacağını Talep Hakkı 131
ddd. Alacaklının Fazla Meblağı Borçluya İade yükümlülüğü 131
eee. Alacak için Zamanaşımının Kesilmesi 131
III. EDİMİN KONUSUNUN TARAFLAR VEYA ÜÇÜNCÜ KİŞİ TARAFINDAN BELİRLENMESİ 132
A. Sözleşmeyle Kararlaştırılması 132
B. Kanunla Belirlenmesi 132
1. Parça Borcu ve Çeşit (Cins) Borcunda 133
a. Parça Borcunda 133
b. Çeşit (Cins) Borcunda 133
aa. Kavram 133
bb. Kural: Edimi Seçme ve İçeriğini Belirleme Yetkisinin Borçluda Olması 134
aaa. Genel Olarak 134
bbb. Kapsamı 135
ccc. Seçimin Niteliği ve Geri Alınması 135
cc. İstisna 136
aaa. Sözleşmeyle Kararlaştırma 136
bbb. İşin Niteliği 137
dd. Edimin İçeriğini Belirleme: Edimin Orta Nitelikte Olması 137
2. Seçimlik Borçlarda 137
a. Kavram 137
b. Kural: Seçim Hakkının Borçluda Olması 139
IV. BORCUN KONUSUNUN TAMAMININ İFASI 141
A. Kural: Borcun Tamamının İfası 141
B. İstisna: Kısmen İfa 142
1. Sözleşme Hükmü Gereği 144
2. Kanun Hükmü Gereği 144
a. Tartışmasız Bakiye Kısmın İfası 144
b. Bölünemeyen Edimlerde İfa 145
aa. Birden Çok Alacaklısı Varsa 146
bb. Birden Çok Borçlusu Varsa 147
c. Kısmi Ödeme 147
d. Diğer Hukuk Kuralları 148
3. İşin Niteliği Gereği 148
4. Dürüstlük Kuralı Gereği 148
V. PARA BORÇLARININ ÖDENMESİ 148
A. Kavram 148
B. Anlamları 150
1. İlk Anlamı: Değer Borcu Olması 150
2. Diğer Anlamı: Miktarı Belirli Birim Borcu Olması 151
C. Borçlanılan Para Miktarının Belirlenme Şekilleri 151
1. Doğrudan Belirleme Şekilleri 151
2. Dolaylı Belirleme Şekilleri 151
3. Karma Belirleme Şekilleri 151
4. Akreditif 152
a. Kavram ve Hukuki Niteliği 152
b. Taraflar ve Banka ile Olan Akreditif İlişkileri 152
D. Ödeme ve Hukuki Sebep 153
1. Hukuki Sebep Olmaksızın Ödeme 153
2. Hukuki Sebebe Dayanarak Ödeme 153
a. Genel Olarak 153
b. Birden Çok Borçta Ödemenin Hangi Borca Yapıldığının Belirlenmesi 153
aa. Borçlu ve Alacaklının Bildirimine Göre 153
aaa. Borçlunun Bildirimi 153
bbb. Alacaklının Makbuzdaki Beyanı 154
bb. Kanun Hükmüne Göre 155
E. Ödeme 156
1. Ülke Parası Birimi ile Nakit Ödeme 156
a. Ülke Parası ile Ödeme 156
b. Nakit Ödeme 158
c. Ödemenin Kapsamı 159
aa. Nominal/İtibari Değer Kuralı 159
bb. İstisnası: Gerçek Denkleştirilmiş Değerin Ödenmesi 159
2. Yabancı Ülke Parası Birimi ile Nakit Ödeme 161
a. Yabancı Para Borcunun Borçlu Tarafından Ödenebilirliği 161
aa. Kural: Borcun Ülke Parası Birimiyle Ödenmesi 161
aaa. Aynen Ödeme Kaydı Kararlaştırılmaması 161
bbb. Borçlunun Alternatif Yetkisi 162
a’. Kararlaştırılan Yabancı Para Birimiyle Ödeme 162
b’. Rayiç Ülke Parasıyla (Türk Lirası ile) Ödeme 162
bb. İstisna: Borcun Yabancı Para Birimiyle Ödenmesi 163
3. Yabancı Para Borcunun Ödenmesinin Alacaklı Tarafından Talep Edilebilirliği 163
a. Kararlaştırılan Yabancı Para Birimiyle Ödeme 164
b. Rayiç Ülke Parasıyla (Türk Lirası ile) Ödeme 165
F. Faiz Yükümlülüğü 165
1. Faiz Kavramı ve Fer’i Niteliği 165
2. Faiz Yükümlülüğünün Kaynakları 167
a. Sözleşmeden Doğan Faiz: Sözleşme Faizi 167
b. Kanun Hükmünden Doğan Faiz: Kanuni Faiz 167
3. Faiz Oranının Belirlenmesi 168
a. Faiz Oranı 168
aa. Ülke Parası Borcunda Faiz 168
aaa. Faiz Oranı 168
bbb. Faiz Alacağının Hesaplanması 169
bb. Yabancı Para Borcunda Faiz 169
b. Sözleşmesel Faiz Oranının Sınırları 170
aa. Genel Sınır 170
bb. Üst Sınır 170
4. Faize Faiz Yasağı 171
G. Kısmi Ödeme 172
1. Kural: Ana Borçtan Mahsup 172
2. Kural: Daha Az Güvenceliye Mahsup 173
3. Niteliği 174
4. Alacaklının İtiraz Hakkı 174
H. Borcunu Ödeyen Borçlunun Hakları 174
1. Makbuz Verilmesi ve Senetlerin Geri Verilmesi veya İptali 176
a. Genel Olarak 176
b. Makbuz Verilmesi 176
aa. Makbuz Kavramı, Niteliği ve Kapsamı 176
bb. İbra Makbuzundan Ayrılması 177
cc. Makbuzun İspat Gücü 178
c. Senedin Geri Verilmesi 178
aa. Genel Olarak 178
bb. Kısmi Ödemenin Senede İşlenmesi 178
cc. Senedin Geri Verilememesi 178
I. Ödemenin İspatına İlişkin Karineler 179
1. Dönemsel Ödemelere Makbuz Verilmesi 179
a. Bir Dönem İçin Makbuz Verilmesi 179
b. Anaparanın Tamamı İçin Makbuz Verilmesi 180
2. Borç Senedinin Geri Verilmesi 180
§ 53. ALACAKLI TEMERRÜDÜ
I. ALACAKLININ İFAYA BİRLİKTE KATILIMI 183
A. Alacaklının İfaya Katılımının Niteliği 183
1. Külfet Niteliği 183
2. Borç Niteliği 184
B. Alacaklının İfaya Katılım Şekilleri 185
1. İfa Davranışları 186
a. Hazırlık Davranışları 186
b. Birlikte Kabul Davranışları 187
c. İfaya Eşlik Eden Davranışlar 187
aa. Makbuz ve Senetlerin Geri Verilmesi 187
bb. Senedin İptal Edildiğine ve Borcun Olmadığına Dair Belge Verilmesi 188
II. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ 188
A. Genel Olarak 188
B. Şartları 190
1. Borçlu Borçlanılan Edimin İfasını Borca Uygun Olarak Önermeli 190
a. Borçlanılan Edim İfaya Hazır Olmalı 190
b. Borçlu Borçlandığı Şekliyle İfayı Önermeli 190
aa. Fiili Önerme 191
bb. Sözlü Önerme 191
2. Alacaklı Haksız Olarak İfaya Katılmaktan Kaçınmalı 192
a. Alacaklı İfaya Katılmaktan Kaçınmalı 192
b. Alacaklının İfayı Kabulden Kaçınması Haksız Olmalı 192
3. Alacaklının Temerrüdüne Bağlanan Genel Sonuçlar 193
4. Borçlunun Borcundan Kurtulabilmesi İçin Kullanabileceği Haklar 195
a. Bir Şeyin Teslimini Gerektiren Borçlarda (Verme Borçlarında) 196
aa. Tevdi Edilebilen Eşyayı Konu Alan Borçlarda 196
aaa. Kural: Tevdi Hakkı 196
a’. Genel Olarak 196
b’. Tevdinin konusu 197
c’. Taşınmazları Konu Alan Borçlarda Alacaklının Temerrüdü 198
d’. Tevdi Yeri 198
e’. Tevdinin Hukuki Sonuçları 199
aa’. Borçlunun Borcundan Kurtulması 199
bb’. Edimin Hasar ve Giderlerinin Alacaklıya Ait Olması 200
bbb. Tevdi Konusunu Geri Alma 200
bb. Tevdi Edilemeyen Eşyayı Konu Alan Borçlarda 201
aaa. Borçlunun Sattırma ve Bedeli Tevdi Hakkı 202
a’. Borsa veya Piyasa Fiyatı Olmayan Eşyada 202
aa’. Tevdi Edilemez Eşya 202
bb’. Alacaklıya İhtar 203
cc’. Hakimden İzin 203
b’. Borsa veya Piyasa Fiyatı Olan Tevdi Edilemeyen Eşyada 204
b. Bir Şeyin Teslimini Gerektirmeyen Borçlarda 204
§ 54. DİĞER İFA ENGELLERİNDE
I. KAVRAM 207
II. ŞARTLARI 207
A. Borçlunun Kusuru Bulunmamalı 207
B. Alacaklıdan Kaynaklanan Kişisel Sebepler Söz Konusu Olmalı 208
1. Alacaklının Kimliğinde Duraksama Olmalı 208
2. Alacaklıdan Kaynaklanan Diğer Kişisel Sebeplerin Varlığı 208
III. HUKUKİ SONUÇ 209
İkinci Ayırım
BORCUN İFA EDİLMEMESİ
§ 55. GENEL OLARAK İFA İHLALLERİ
I. BORÇLANILAN EDİME AYKIRILIK (İFA İHLALLERİ) 211
A. Genel Olarak 211
B. Yasal Dayanak 213
C. İfa İhlallerine Bağlanan Hukuki Sonuçlar 216
D. Uygulama Alanı 217
E. Genel Bakış 218
II. EDİMİN İFA EDİLMESİNİN SAĞLANMASI 219
A. Kural: İfanın Konusu Olan Edimin Yerine Getirilmesinin İstenmesi 219
1. Genel Olarak: Edimin Aynen İfası 219
2. Kural: Alacaklının İfayı Talep Hakkı 220
a. Birincil Talep: Aynen (Real) İfayı Talep Hakkı 220
b. TBK’nın Aynen (Real) İfa Talebini Düzenleyen Hükümleri 221
aa. Yapma ve Yapmama Borçlarının İfası ve İfanın İhlali 222
aaa. Yapma Borçlarının İfasının İhlali 222
a’. Kural: Yapma Borçlarının Aynen İfasını Talep: Borçlu Yerine İfa 223
aa’. Borçlu Yerine İfa (Nama İfa) 223
aaa’. Genel Olarak 223
bbb’. Hukuki Dayanağı 223
ccc’. Hukuki Niteliği 224
a’’. İfa görüşü 224
b’’. Cebri İcra Görüşü 225
ddd’. Hukuki Olguları 225
a’’. Borçlunun Şahsına Bağlı Olmayan Yapma Borcu Bulunmalı 225
b’’ Yapma Borcunun İfası Talep Edilebilir Olmalı 227
c’’. Hakim Nama İfaya İzin Vermiş Olmalı 229
a’’’. Hakimin Alacaklının Kendisinin veya Üçüncü Kişinin Nama İfasına İzin Vermesi 229
b’’’. İfa Masrafının Borçluya Ait Olması 231
eee’. Tazminat Hakkı 232
fff’. Borca Aykırı Durumun Ortadan Kaldırılması 232
b’. Yapma Borçlarına İlişkin İlamın Cebri İcrası 233
bbb. Yapmama Borçlarının İfasının İhlali 234
a’. Genel Olarak 234
b’. Uygulanacak Hükümler 235
aa’. Kural: Zararın Tazminini Talep Hakkı 237
bb’. Borca Aykırı Durumun Ortadan Kaldırılması 238
aaa’. Sözleşmede Öngörülen İhlal Öncesi Durumun Tekrar Sağlanması Kararı 238
bbb’. Hakimin İzin Kararı 239
c’. Yapmama Borçlarına İlişkin İlamın Cebri İcrası 239
c. İki Tarafa (Karşılıklı) Borç Yükleyen Sözleşmelerde 240
3. İstisnalar 240
a. Türk Borçlar Kanunundan Doğan İstisnalar 241
b. Tarafların Kararlaştırmasından Doğan İstisna 241
c. Borçlunun Kişilik Hakkının Korunmasından Doğan İstisna 241
III. İFAYA ZORLAMA VE İFANIN İCRASI 242
A. İfa Davası Yargılaması 242
B. İfa Kararının İcrası 242
IV. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN TEMEL KURALI:
TBK m. 112 244
A. TBK m. 112’nin Temel Kural Niteliğinde Olması 244
1. Genel Olarak 244
2. TBK m.112’nin Uygulama Alanın Genişletilmesi 245
a. Başlangıçtaki Subjektif İmkansızlıkta TBK m. 112 Hükmünün Uygulanması 245
aa. İmkansızlık Çeşitleri 245
aaa. Başlangıçtaki İmkansızlık – Sonraki İmkansızlık Ayrımı 246
bbb. Sübjektif İmkansızlık – Objektif İmkansızlık Ayrımı 248
ccc. Başlangıçtaki Subjektif İmkansızlıkta TBK m. 112’nin Uygulanması 249
b. Geçici İmkansızlıkta Uygulanmaması 252
aa. Sürekli İmkansızlık – Geçici İmkansızlık Ayrımı 252
bb. Geçici İmkansızlıkta Temerrüt (TBK m. 117 vd.) Hükümlerinin Uygulanması 254
cc. Parça Borçlarında 255
dd. Sürekli İmkansızlık Sonuçlarının Uygulanacağı Geçici İmkansızlık Halleri 256
aaa. İmkansızlığın Ne Zaman Sona Ereceğinin Belirli Olmaması 256
bbb. Sözleşme Amacına Aykırılık 256
a’. Genel Olarak 256
b’. Amacın Başka Şekilde Gerçekleşmesi 257
aa’. Kavram 257
bb’. Hukuki Sonucu 258
c’. Amacın Bozulması (Çökmesi) 258
aa’. Kavram 258
bb’. Hukuki Sonucu 259
ee. Geçici İmkansızlığın Sürekli İmkansızlığa Dönüşmesi 262
aaa. Genel Olarak 262
bbb. Mutlak Kesin Vadeli Sözleşmelerde 263
ff. Tek taraflı Sözleşmelerde 265
gg. Ani Edimli Yapmama Borçlarında 265
hh. Sürekli Edimli Sözleşmelerde 265
c. Alacaklının Sorumlu Olduğu İmkansızlıkta Uygulanması 266
d. Sözleşmenin Her İki Tarafının İmkansızlıktan Sorumlu Olması 268
e. Olumlu Sözleşme İhlalinde Uygulanması 268
f. Yeni Hukuk Kurumlarında Uygulaması 269
aa. Sözleşme Öncesi Kusurlu Davranıştan Sorumluluk (Culpa in Contrahendo) 270
bb. Güven Sorumluluğu 271
cc. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Sözleşme 272
3. İfa İmkansızlığının Benzer Kurumlardan Ayırt Edilmesi 274
a. Borçlunun Temerrüdünden Ayırt Edilmesi 274
b. Sözleşmenin Olumlu İhlalinden Ayırt Edilmesi 275
B. TBK m. 112’nin Tamamlayıcı Kural Niteliğinde Olması 275
C. TBK m. 112’nin Uygulama Alanı 275
1. Genel Olarak 275
2. TBK m. 112’nin Haksız Fiille (TBK m. 49 vd.) Olan İlişkisi 276
a. Sözleşme İhlalinde Hukuka Aykırılık 276
b. TBK m. 112’nin Haksız Fiille (TBK m. 49 vd.) Olan İlişkisi 277
c. TBK m. 112’nin Borçlu Temerrüdü (TBK m. 117 vd) ile İlişkisi 279
d. TBK m. 112 vd. Hükümlerinin TBK Özel Hükümleri ile Olan İlişkisi 280
§ 56. İFANIN İMKANSIZLAŞMASI
I. GENEL OLARAK 283
II. YASAL DAYANAK 283
III. KAVRAM 284
A. Genel Olarak 284
1. Giriş 284
2. İmkansızlık Teorileri 285
a. Şart Teorisi 285
b. Beklenmezlik Teorisi 285
c. Karma Teori 286
B. Görünüm Şekilleri 287
1. Maddi İmkansızlık 287
2. Hukuki İmkansızlık 288
a. Genel Olarak 288
b. Görünüm Şekilleri 289
aa. Sözleşmeyle Devri Kararlaştırılan Bir Hakkın Sona Ermesi 289
bb. Edimin Yerine Getirilmesinin Kanun veya Yetkili Makam Kararıyla Yasaklanması 289
cc. Borcun İfa Edilebilmesi İçin Gerekli Olan İdari Makam Kararının ve Verdiği Yetkinin veya İznin Kalkması 289
IV. OBJEKTİF VE SUBJEKTİF İMKANSIZLIK AYRIMI 291
A. Genel Olarak 291
B. Ayrım Kriteri 291
1. Genel Olarak 291
a. İmkansızlığın Etkili Olduğu Kişi Kriteri: Borçlu 291
aa. Dar İmkansızlık Görüşü 291
bb. Geniş İmkansızlık Görüşü 292
b. İfa İhlali Çeşidi Kriteri 294
C. Sonraki Subjektif İmkansızlığın İmkansızlık Hükümlerine Tabi Olması 294
1. Geleneksel İmkansızlık Görüşü 294
2. Temerrüt Görüşü 295
D. Subjektif İmkansızlık Sayılan Haller 296
1. Hizmet/İş Sözleşmesinden Doğan Hizmet ve İş Görme Edimi 296
2. Sözleşme Konusu Malın Sonradan Elden Çıkması (Çifte Satım ya da Çifte Kiralama veya Malın Çalınması) 296
a. Sözleşme Konusu Malın Sonradan Rızaen Elden Çıkması (Çifte Satış/Çifte Kiralama) 297
b. Sözleşme Konusu Malın Sonradan Rıza Dışı Elden Çıkması (Malın Çalınması) 299
E. Subjektif İmkansızlıktan Ayrılması Gereken Durumlar 300
1. Kişiye Mutlak Surette Bağlı Edimlerde İmkansızlık 300
a. Kişiye Mutlak Surette Bağlı Edimlerin İmkansızlığının Objektif Niteliği 300
b. Kişiye Mutlak Surette Bağlı Edimlerin İmkansızlığın Subjektif Niteliği 301
2. Cins Borcunun ve Para Borcunun İmkansız Olamaması 302
a. Cins Borcunun İmkansız Olmaması 302
b. Para Borcunun İmkansız Olamaması 303
3. Yapmama Borcunun İmkansızlaşması 304
4. Aşırı İfa Güçlüğü 305
a. Genel Olarak 305
b. Sözleşmeye Müdahalenin Hukuki Temeli 306
c. Sözleşmenin Değişen Şartlara Uyarlanması İlkesi 308
d. İşlem Temelinin Çökmesi 309
aa. Genel Olarak 309
bb. İşlem Temelinin Hukuki Temeli 311
aaa. Uyarlama Boşluğu 311
bbb. Uyarlama Boşluğunun Dürüstlük Kuralıyla Düzeltilerek Doldurulması 311
ccc. Yargı Uygulaması 313
cc. İşlem Temelinin Çökmesinin Görünüm Şekilleri 315
aaa. İşlem Temelinin Başlangıçtaki Eksiklikleri (Temel Yanılgısı/Hatası) 315
bbb. İşlem Temelinin Sonradan Çökmesi 316
a’. Aşırı ifa Güçlüğü 316
aa’. Genel İfa Güçlüğü 316
bb’. Özel İfa Güçlüğü: Karşılıklı Sözleşmelerde Edimler Arasındaki Dengenin Bozulması 316
b’. Amacın Boşa Çıkması 318
e. İfa Güçlüğünün İfa İmkansızlığı ile Olan İlişkisi ve Ayırt Edilmesi 320
f. Yasal Dayanak 320
g. İmkansızlık Çeşitleri İçindeki Yeri 322
aa. Ahlaki Nedene Dayanan Aşırı İfa Güçlüğü (Ahlaki İmkansızlık) 322
bb. Pratik Nedene Dayalı Aşırı Masraf Güçlüğü (Pratik İmkansızlık) 323
cc. Ekonomik Nedene Dayalı Aşırı İfa Güçlüğü (Ekonomik İmkansızlık) 324
h. Hukuki Olguları 325
aa. Genel Olarak 325
bb. İşlemin Temelinin Çökmesinin Hukuki Olguları 325
aaa. İşlem Temelini Oluşturan Olgunun Esaslı Değişmesi 325
a’. İşlem Temeli Kavramı 325
b’. İşlem Temelinin Sonradan Değişmesi 328
c’. Sözleşmedeki İşlem Temeli Olgusunun Dürüstlük Kuralına Aykırı Düşecek Şekilde Esaslı Değişmesi 328
bbb. İşlem Temelinin Çökmesine İlişkin Durumun Öngörülemez ve Olağanüstü Nitelik Taşıması 329
a’. Genel Olarak 329
b’. İşlem Temelinin Çökmesine İlişkin Durumun Öngörülemez Bir Durum Oluşturması 329
c’. İşlem Temelini Çökertecek Olağanüstü Bir Durum Söz Konusu Olmalı 331
ccc. İşlem Temelinin Çökmesine İlişkin Durumun Beklenemez Bir Durum Oluşturması 333
ddd. Sözleşmede Uyarlama Kaydının Bulunmaması 334
eee. Borçludan Kaynaklanmaması 336
fff. Borçlu, Borcunu Henüz İfa Etmemiş veya Saklı Tutarak İfa Etmiş Olmamalı 336
ı. Hukuki Sonucu 337
aa. Sözleşmenin Uyarlanması 338
bb. Sözleşmeden Dönme Hakkı 340
V. BORÇLUNUN SORUMLU OLDUĞU İMKANSIZLIK – BORÇLUNUN SORUMLU OLMADIĞI İMKANSIZLIK AYRIMI 341
A. Genel Olarak 341
B. Sözleşme İlişkisine Etkisi: Sözleşme İlişkisinin Devam Etmesi 342
VI. BORÇLUNUN SORUMLU OLDUĞU İMKANSIZLIK (TBK m. 112) 344
A. Hukuki Olguları 344
1. Sözleşmeye Aykırılık 344
a. Neticenin Hukuka Aykırılığı Görüşü 344
b. Davranışın Hukuka Aykırılığı Görüşü 344
c. Hukuka Aykırılık ve Kusur 344
2. Sonraki Objektif İmkansızlık 345
a. Sonraki İmkansızlık Söz Konusu Olmalı 345
b. Objektif İmkansızlık Söz Konusu Olmalı 345
3. Borçlunun Sorumlu Olması 345
a. Borçlunun Kusurundan Sorumluluğu 345
aa. Genel Olarak 345
bb. Sözleşmesel Kusur Kavramı 346
cc. Sözleşmesel Kusurun Unsurları 346
aaa. Sözleşmesel Kusurun Subjektif Unsuru 346
bbb. Sözleşmesel Kusurun Objektif Unsuru 348
a’. Genel Olarak 348
b’. Kusur Çeşitleri 348
c’. İhmalin Objektifleştirilmesi: Gerekli Özen ve Özeni Derecelendirme Ölçütü 350
d’. Objektifleştirilen İhmalin (Kusurun) Hukuka Aykırılıktan Farkı 353
dd. Borçlunun Her Türlü Kusurdan Sorumlu Olması 355
ee. Borçlunun Sorumluluğunun Kapsamı 357
aaa. Sorumluluğun Kapsamı: İşin Özelliği 357
bbb. Sorumluluğun Kapsamının Haksız Fiil Hükümleri ile Tamamlanması 359
ff. Kusurun İspatı 361
b. Borçlunun Kusuru Olmaksızın Sorumluluğu 362
aa. Genel Olarak 362
bb. Kanun Kuralı ile Borçlunun Sorumluluğunun Düzenlenmesi 362
cc. Sözleşme Hükmü ile Borçlunun Sorumluluğu Üstlenmesi 363
c. Borçlunun Yardımcı Kişinin Fiilinden Sorumluluğu 364
aa. Genel Olarak 364
bb. Sorumluluğu Oluşturan Olgular 365
aaa. Zarar Verenin Borçlunun Rıza Verdiği Yardımcı Kişisi Olması 365
a’. Yardımcı Kişi 365
b’. Benzer Kavramlardan farkı 368
aa’. Organdan farkı 368
bb’. Vekilden farkı 368
cc’. Çalışandan farkı 370
bbb. Borç İlişkisinde Yardımcı Kişi ile Borcun İfasının veya Hakkın Kullanılmasının Mümkün Olması 371
a’. Sözleşme İlişkisi Bulunmalı 371
b’. Sözleşmenin İfasında Yardımcı Kişi Kullanılması Mümkün Olmalı 371
ccc. Borçlunun Rızasıyla İfanın veya Hakkın Kullanılmasının Yardımcı Kişiye Bırakılması 372
ddd. Yardımcı Kişinin Kendisine Bırakılan İşin İfası Esnasında Alacaklıya Zarar Vermesi 373
a’. Genel Olarak 373
b’. Yardımcı Kişinin Borçlunun Borçlandığı İşin İfasına Aykırı Fiili ile Alacaklıya Zarar Vermesi 373
c’. Yardımcı Kişinin Zarar Verici Fiili ile Sözleşmedeki Borç Arasında Fonksiyonel Bağ/ Birliktelik Olmalı 374
d’. Alacaklının Zararı 376
e’. Uygun Nedensellik Bağı 376
eee. Yardımcı Kişinin Davranışı Borçluya Farazi Olarak Yüklenebilmeli (Farazi Kusur) 376
fff. Borçlunun Yardımcı Kişinin Fiilinden Sorumluluğunun Kaldırılmamış veya Sınırlandırılmamış Olması (Sorumsuzluk Anlaşması/ Kaydı) 378
a’. Sorumsuzluk Anlaşması/Kaydı 378
b’. Sınırlandırılması 379
ggg. Hukuki Sonucu 379
4. Alacaklının Zararı 380
a. Klasik Zarar Kavramı 380
b. Normatif Zarar 381
aa. Ticari Değer Düşmesi 382
bb. Beklenen Zevk/Keyif Beklentisinden Mahrum Kalma Zararı 382
cc. Fayda Sağlamayan Harcama Zararları 383
dd. Ev İşleri Zararı 384
c. Zarar Çeşitleri 384
aa. Sözleşmeye Olan Güven Zararı (Olumsuz Yarar Zararı) 386
bb. Sözleşmenin İfa Edilmemesinden Doğan Zarar (İfa Yararı Zararı / Olumlu Yarar Zararı) 387
aaa. Somut Zarar Yöntemi 389
bbb. Soyut Zarar Yöntemi 389
cc. Özen ve Koruma Yararından Doğan Zarar 390
dd. Üçüncü Kişinin (Yansıma) Zararının Tazmini 390
aaa. Dolaylı Temsil İlişkisinde 391
bbb. Borçlandırıcı Tehlike Yükü 391
ccc. Koruma İlişkisinde 392
ee. Üçüncü Kişiyi Koruyucu İlişki (Sözleşme) 392
5. Uygun Nedensellik Bağı 393
a. Genel Olarak 393
b. Sorumluluğun Sınırlandırılması 394
B. Hukuki Sonuçları 394
1. Zararın Tazmini (Tazminat) 394
a. Maddi Zararın Tazmini (Maddi Tazminat) 394
aa. Genel Olarak 394
bb. Haksız Fiil Sorumluluğuna İlişkin Hükümlerin Uygulanması 395
cc. Zararın ve Zarar Miktarının İspatı 396
dd. Zararı Hesaplama Anı 397
ee. Maddi Tazminatın Hesaplanması 398
aaa. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi 398
bbb. Tazminatın Ödenme Biçiminin Belirlenmesi 398
ccc. Tazminatın İndirilmesi 398
ddd. Alacaklının Yararlarının Denkleştirilmesi 399
ff. Tazminat Miktarının Hesaplanması 399
gg. Ceza Koşulu 400
b. Kaim Değerin Talep Edilmesi 400
aa. Genel Olarak 400
bb. Çeşitleri 401
aaa. Eşyadan Kaynaklanan Kaim Değer 401
bbb. Hukuki İşlemden Kaynaklanan Kaim Değerler 401
cc. Hukuki Olguları 402
aaa. Alacaklının İrade Beyanı 402
bbb. İfanın Sonradan İmkansızlaşması 403
ccc. İmkansızlaşan Edim Sonucunda Kaim Değerin Elde Edilmesi 403
a’. İmkansızlaşan Edimin Verme Edimi Olması 403
b’. İmkansızlaşan Edimle Kaim Değer Arasında Sıkı Ekonomik Bağ Olması 403
c’. İmkansızlaşan Edimle Kaim Değer Arasında Ekonomik Özdeşlik Bulunması 404
dd. Borçlunun Kaim Değerden Doğan Yan Yükümlülükleri 404
aaa. Kaim Değerle İlgili Bilgi Verme Yükümlülüğü 404
bbb. Kaim Değeri Koruma Yükümlülüğü 405
ee. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde 405
aaa. Kaim Değerin Asli Edimle Aynı Değerde Olması 406
bbb. Kaim Değerin Asli Edimden Düşük Değerde Olması 406
ccc. Kaim Değerin Asli Edimden Yüksek Değerde Olması 406
ff. Zamanaşımı Süresi 407
c. Manevi Tazminat 407
d. Zamanaşımı 407
2. Sözleşmeden Dönme 408
3. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde Karşı Edimin Durumu 410
a. Mübadele (Değişim) Teorisi 410
b. Fark Teorisi 410
c. Alacaklının Seçimlik Hakkı Görüşü 410
C. Borçlunun Sorumluluğunun Kaldırılması veya Sınırlandırılması (Sorumsuzluk Anlaşması/Kaydı) 411
1. Borçlunun Kendi Fiilinden Sorumsuzluk Anlaşması/Kaydı 411
a. Genel Olarak 411
b. Borçlunun Ağır Kusurunu Konu Alan ve Önceden Yapılan Sorumsuzluk Anlaşmalarının Kesin Hükümsüzlüğü 413
aa. Genel Olarak 413
bb. Hukuki Olguları 413
aaa. Anlaşmanın Sözleşme Hükmünde Yer Alması 413
bbb. Anlaşmanın Borçlunun Sözleşmeye Aykırı Fiilinden Önce Yapılmış Olması 415
ccc. Anlaşmanın Borçlunun Ağır Kusurunu Düzenlemesi 415
cc. Hukuki Sonucu: Kesin Hükümsüzlük 417
dd. Özel Durumlar 418
aaa. Hizmet Sözleşmesinde 418
bbb. Kanun ya da Yetkili Makamlar Tarafından Verilen İzinle Yürütülen Uzmanlığı Gerektiren Bir Hizmet, Meslek veya San’atla İlgili Anlaşmalarda 420
ccc. Yardımcı Kişinin Fiilinden Doğan Sorumluluk ile İlgili Anlaşmalarda 421
VII. BORÇLUNUN SORUMLU OLMADIĞI İMKANSIZLIK (TBK m. 136) 422
A. Genel Olarak 422
1. Sözleşme Riski 422
2. Risk Türleri 423
a. Edim Riski (Hasarı) 423
b. Karşı Edim Riski (Hasarı) 424
B. Borçlunun Yan Yükümlülükleri 424
1. İmkansızlığı Gecikmeksizin Bildirme 425
2. Zararın Artmaması İçin Gerekli Önlem Alma Yükümlülüğü 425
C. Hukuki Olguları 426
1. Geçerli Bir Borcun Bulunması 426
2. Sonraki Objektif İmkansızlığın Gerçekleşmesi 427
3. Borçlunun Sorumlu Olmaması 427
D. Hukuki Sonuçları 428
1. Genel Olarak 428
a. Kural: Borçlunun Borcunun Sona Ermesi (Edim Riskinin/Hasarının Alacaklıda Olması) 428
aa. Edim Yükümlülüğünün Sona Ermesi (Edim Riskinin/Hasarının Alacaklıda Olması) 428
bb. Sözleşmenin Durumu 430
cc. Asli Edime Bağlı Hak ve Borçların Durumu 431
dd. İfanın Sonradan Mümkün Hale Gelmesi 431
b. İstisna: Sözleşmeden Doğan İstisna: Edim Hasarına Borçlunun Katlanacağının Kararlaştırılması 432
c. Alacaklının Kaim Değeri Talep Etmesi 432
2. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde 433
a. Kural: Karşı Edimi Talep Hakkının Sona Ermesi (Karşı Edim Riskinin/Hasarının Borçluda Olması) 433
b. İstisnalar 435
aa. Sürekli Edimli Sözleşmelerde 435
bb. Sözleşmeden Doğan İstisna: Karşı Edim Hasarına Alacaklının Katlanacağının Kararlaştırılması 435
cc. Kanundan Doğan İstisna: Hukuk Kuralının Karşı Edim Hasarına Alacaklının Katlanacağını Düzenlemesi 435
c. Diğer Haller 436
aa. Alacaklının Sorumlu Olduğu İmkansızlıkta 436
bb. Risk Alanında Gerçekleşen Beklenmeyen Hal Durumunda 436
cc. Alacaklının Kaim Değer Elde Etmesi 437
3. İfa Edilmiş Karşı Edimin İadesi 437
a. Sözleşmeye Dayalı Talep Niteliğinde Olması 438
b. Sebepsiz Zenginleşme Hükümlerinin Uygulanması 440
VIII. KISMİ İMKANSIZLIK – TAM İMKANSIZLIK AYRIMI 442
A. Genel Olarak 442
B. Çeşitleri 442
1. Nitelik Bakımından Kısmi İfa (Niteliksel Kısmi İmkansızlık) 442
2. Yer Bakımından Kısmi İfa (Yersel Kısmi İmkansızlık) ve Zaman Bakımından Kısmi İfa (Zamansal Kısmi İmkansızlık) 443
3. Nicelik Bakımından Kısmi İfa (Niceliksel Kısmi İmkansızlık) 443
C. Yasal Düzenleme 444
D. Kısmi İmkansızlığın Hukuki Olguları 446
1. Edimin Bölünebilir Olması 446
2. Alacaklının Kısmi Edimi Ret Hakkının Bulunmaması 446
E. Kısmi İmkansızlığın Sonuçları 447
1. Genel Olarak 447
a. Kural: Borcun Kısmen Sona Ermesi 447
b. Tam İmkansızlık Hükümlerinin Uygulanması 447
c. Alacaklının Kaim Değeri Talep Hakkı 448
2. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde 448
a. Kural: Borçlunun Borcunun Kısmen İmkansızlaşması ve Kısmi Karşı Edimin Talep Edilebilmesi 448
aa. Borcun Kısmen Sona Ermesi 448
bb. Kısmi Karşı Edimin Talep Edilebilmesi 448
aaa. Şartları 448
a’. Borcun Kısmen İmkansızlaşması 448
b’. Alacaklının Kısmi İfaya Razı Olması 449
c’. Karşı Edimin Bölünebilir Olması 450
bbb. Sonuçları 450
b. Tam İmkansızlık Hükümlerinin Uygulanması 451
3. Sürekli Borç İlişkilerinde Kısmi İmkansızlık 451
§ 57. SÖZLEŞMENİN OLUMLU İHLALİ
I. KAVRAM 453
II. HUKUKİ OLGULARI 455
A. Sözleşmenin Olumlu İhlali 455
1. Edim Yükümlülüğünün İhlali: Kötü İfa 455
a. Kötü İfa (Gereği Gibi İfa Etmeme) 455
b. Kötü İfanın Yanlış Edimle (Aliud) İfadan Ayrılması 457
aa. Yanlış Edimle (Aliud) İfa Kavramı 457
bb. Cins Borçlarında Yanlış Edimle (Aliud) İfa 457
cc. Parça Borçlarında Yanlış Edimle (Aliud) İfa 459
2. Yan Yükümlülüklerin İhlali 460
a. Yan Yükümlülükler 460
aa. Genel Olarak 460
bb. Hukuki Niteliği 460
cc. Dogmatik Temeli ve Kaynağı 461
aaa. Sosyal Temas Görüşü 463
bbb. Yeknesak Koruma Yükümlülüğü İlişkisi Görüşü 463
ccc. Güven Sorumluluğu Görüşü 464
dd. Görünüm Çeşitleri 464
aaa. Özen Gösterme ve Koruma Yükümlülükleri 465
bbb. Bilgi Verme ve Açıklama Yükümlükleri 466
ccc. Sağlama Yükümlülüğü 468
ddd. İşbirliği Yapma Yükümlüğü (Mitwirkungspflichten) 468
eee. Diğer Yan Yükümlülükler 469
3. Arzulanan Sözleşmenin Çökmesi 469
4. Yapmama Yükümlülüğünün İhlali 470
B. Zarar 470
C. Uygun Nedensellik Bağı 470
D. Borçlunun Sorumlu Olması 470
III. HUKUKİ SONUÇLARI 471
A. Zararın Tazmini 471
B. Dönme Hakkı 471
C. İspat Yükü 472
§ 58. BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ
I. GENEL OLARAK VE DİĞER İFA İHLALLERİ İLE OLAN İLİŞKİSİ 475
A. Yasal Dayanak 475
B. Kavram 476
C. Uygulama Alanı: Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde 477
II. BORÇLU TEMERRÜDÜNÜN HUKUKİ OLGULARI 478
A. Genel Olarak 478
1. Edimin (Borcun) İfası Mümkün Olmalı 479
2. Borç Muaccel Olmalı 479
3. Borçluya İhtar Yapılmış Olmalı 481
a. Kural: Alacaklının İhtarı 481
aa. Genel Olarak 481
bb. İhtarın Kapsamı 482
cc. İhtara Bağlanabilen Ek Olgular 484
dd. İhtarın Doğru Yerde ve Uygun Zamanda Yapılması 485
ee. Hukuki Niteliği 486
ff. İhtarın Şekli 487
gg. İhtar Yerine Geçen İşlemler 487
hh. İhtarın Hukuki Sonuçlarını Doğurduğu An: Uygun Tepki Süresi Sonu 489
b. İstisna: İhtara Gerek Olmayan (İhtar Yerine Geçen) Durumlar – Borca Aykırılıkta Borçlunun İhtarsız Temerrüde Düşmesi – 490
aa. Belirli Vadeli Borçlar 490
aaa. Belirli Vadenin Taraflarca Birlikte Tespit Edilmesi 491
bbb. Belirli Vadeyi Tespit Yetkisinin Sözleşmede Taraflardan Birine İhbar Yoluyla Tanınmış Olması 493
bb. İhtar Şartının Sözleşme veya Kanun Hükmü ile Kaldırılması veyahut Mahkeme Kararıyla Belirlenmesi 494
cc. İhtar Yapılmasının Dürüstlük Kuralına Göre Beklenemeyeceği Haller 495
dd. Borçlunun Borcunu Ödemeyeceğini Kesin Olarak Bildirmesi 495
4. Borçlunun Borcunu İfa Etmemesi Yükümlülüğüne Aykırı Olmalı 496
a. Alacaklı Temerrüde Düşmemeli 496
b. Borçlunun İfadan Kaçınma İmkanı Bulunmamalı 497
aa. Borçlunun İfadan Kaçınma Defi Hakkını Kullanmaması 497
bb. Erteleme Sözleşmesi Söz Konusu Olmamalı 497
III. BORÇLUNUN TEMERRÜDÜNÜN SONA ERMESİ 498
IV. HAKSIZ FİİLDE BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ 499
V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDE BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ 500
VI. BORÇLU TEMERRÜDÜNÜN HÜKÜMLERİ 500
A. Genel Olarak 500
1. Gecikme Tazminatı 501
a. Genel Olarak 501
b. Gecikme Tazminatı İçin Ek Hukuki Olgu: Borçlunun Kusurlu Olması 501
c. Gecikme Zararının Niteliği 502
d. Gecikme Zararının Kapsamı 502
aa. Genel Olarak 502
bb. Gecikme Zararı Kalemleri 503
cc. Gecikme Zararının İspatı 504
B. Beklenmedik Halden Sorumluluk 504
1. Genel Olarak 504
2. Hukuki Olguları 504
a. Borçlunun Temerrüdü Durumunda Borcun İhlaline Neden Olan Beklenmeyen Bir Halin Gerçekleşmesi 505
aa. Beklenmeyen Halin İfayı Engellemesi 506
bb. Mücbir Sebebin İfayı Engellemesi 506
b. Borcun İhlalinin Kaçınılmaz Olması 507
aa. Borcun İhlalinin Nispi Olarak Kaçınılmaz Oluşu (Beklenmeyen Halin Gerçekleşmesi) 507
bb. Borcun İhlalinin Mutlak Olarak Kaçınılmaz Oluşu (Mücbir Sebebin Gerçekleşmesi) 508
cc. Beklenmeyen Hal ile Mücbir Sebep Ayrımının Hukuki Sonuçları 509
c. Uygun Nedensellik Bağı 509
d. Borçlunun Sorumluluktan Kurtuluş Kanıtı Getirememesi 510
aa. Temerrüde Düşmede Kusuru Olmadığını İspat 510
bb. Zarar ile Nedensellik Bağının Kesilmesi 510
3. Hukuki Sonucu 512
a. Borçlunun Sorumluluğunun Genişlemesi 512
b. Borçlunun Sorumluluğunun Ağırlaştırılması 512
§ 59. ÖZEL DURUMLAR
I. PARA BORÇLARINDA TEMERRÜT: TEMERRÜT FAİZİ 513
A. Genel Olarak 513
1. Para Borçlarında Fiksiyon Kuralı 513
2. Faizin Borçlunun Kusurundan Bağımsızlığı 515
B. Faizin Hesaplanması 515
1. Genel Olarak 515
a. Temerrüt Faizinin Başladığı An: Tepki Süresi 516
b. Görünüm Şekilleri ve Tazminat Faizi ile Olan İlişkisi 517
c. Uygulama Alanı 518
d. Faizin Zamanaşımı 519
e. Faizin Teminatı 519
2. Temerrüt Faizinin Hukuki Olguları 519
a. Temerrüt Faizi Oranları 520
aa. Ülke Parası Borçlarında Temerrüt Faizi 520
aaa. Sözleşmesel (Akdi) Faiz 520
bbb. Yasal Faiz 521
a’. Ticari Olmayan İşlerde Gecikme Faizi 521
b’. Ticari İşlerde Temerrüt Faizi 522
bb. Yabancı Para Borcunda Gecikme Faizi 525
cc. Gecikme Faiz Oranının Üst Sınırı 525
dd. Faizlerde, İratlarda ve Bağışlamada Gecikme Faizi 525
ee. Bileşik Faiz Yasağı 527
C. Aşkın (Munzam) Zararın Tazmini 527
1. Genel Olarak 527
2. Aşkın Zararın Kapsamı ve İspatı 528
3. Borçlunun Kurtuluş Kanıtı: Kusurlu Olmadığının İspatı 531
4. Esas Alacağın Yargılamasında Beklenen Aşkın Zararın Talep Edilebilmesi 532
II. KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE TEMERRÜT 533
A. Genel Olarak 533
B. Uygulama Alanı: Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmeler 534
C. Temerrüdün Hukuki Olguları 536
1. Genel Olarak 536
2. Esaslı Yükümlülüğün İfasında Temerrüde Düşülmesi 536
3. Temerrüt Olgularına Ek Hukuki Olgu: Borçluya Uygun Süre Verilmesi 538
a. Genel Olarak 538
b. Niteliği 538
c. Şekli 539
d. Verilen Sürenin İçeriği: Açıklık ve Belirlilik 539
e. Uygun Süre 540
f. Verilen Sürenin Uygun Olmamasının Hukuki Sonucu 541
g. Hakim Tarafından Uygun Sürenin Belirlenmesi 542
h. Süre Verilmesini Gerektirmeyen Durumlar 543
aa. Borçluya Süre Verilmesi Anlamsızsa 544
aaa. Genel Olarak 544
bbb. Sözleşmenin Çökmesi 545
bb. Borcun İfası Alacaklı İçin Yararsızsa 546
cc. Nispi Kesin Vadeli İşlem Söz Konusuysa 548
aaa. Kesin Vadeli İşlem Kavramı 548
bbb. Nispi Kesin Vadeli İşlem 550
ccc. Diğer Durumlar 551
ddd. Özel Hükümler 552
D. Alacaklının Üç Aşamalı Seçimlik Hakkı 553
1. Genel Olarak 553
a. Alacaklının Üç Aşamalı Seçim Hakkı 553
b. Seçim Hakkının Niteliği 553
c. Birinci Seçim Hakkının Geri Alınabilirliği 554
d. Seçimlik Beyanın İçeriği 555
2. İlk Seçim Hakkı 555
a. Borcun İfasını İsteme Hakkı 557
b. Borcun İfasından Vazgeçme 557
3. İkinci Seçim Hakkı 558
a. Genel Olarak 558
b. Seçim Beyanının Yapılacağı An 559
aa. Uygun Süre Verilen Hallerde 559
bb. Süre Verilmesi Gerekmeyen Hallerde 561
aaa. TBK m. 124 b. 1’e Göre Süre Verilmesinin Anlamsız Olması Durumunda 562
bbb. TBK m. 124 b. 2’ye Göre Süre Verilmesinin Yararsız Olması Durumunda 562
ccc. TBK m. 124 b. 3’e Göre Kesin Vadeli İşlem Olması Durumunda 563
c. İkinci Seçim Hakkı ve Seçilen Hakka Bağlanan Sonuçlar 563
aa. Alacaklının Borcun İfa Edilmemesinden Doğan Zararının Tazmini 563
aaa. Alacaklının İfadan Vazgeçerek Borcun İfa Edilmemesinden Doğan Zararının Tazminini İstemesi 563
bbb. İfa Menfaati Zararının (Olumlu Zararın) Tazmini 565
a’. Olumlu Zarar Kavramı 565
b’. Olumlu Zarar Kalemleri 566
c’. İfa Menfaati (Olumlu) Zararının Hesaplanacağı An 567
d’. Alacaklının Karşı Edim Yükümlülüğü Durumu 568
aa’. Mübadele (Değişim) teorisi 569
bb’. Fark teorisi 569
cc’. Alacaklının Hesaplama Yöntemine İlişkin Üçüncü Seçim Hakkı 570
dd’. Alacaklının İfa Menfaati (Olumlu) Zararı Hesaplama Yöntemine İlişkin Dördüncü Seçim Hakkı 572
aaa’. Somut Fark Metoduyla Hesaplama 572
bbb’. Soyut Fark Metoduyla Hesaplama 572
4. Sözleşmeden Dönme 572
a. Yasal Düzenlemenin Amacı ve Uygulama Alanı 572
aa. Amacı 572
bb. Uygulama Alanı 574
cc. Dönme Hakkının Kullanılamayacağı Durumlar 575
dd. Dönme Hakkının Niteliği 578
ee. Dönme Hakkının Kullanılması 578
ff. Dönme Hakkının Şekli 579
gg. Alacaklının Seçimini Geri Alması 579
b. Sözleşmeden Dönmenin Hukuki Sonuçları 580
aa. Genel Olarak 580
bb. Dönmenin Sözleşmeye Etkisi Konusunda Görüşler 580
aaa. Klasik Dönme Görüşü 581
bbb. Ayni Etkili Dönme Görüşü 581
ccc. Dönüşüm Görüşü 582
cc. Karşılıklı İfa Yükümlülüğünden Kurtulma ve İfa Edilen Edimlerin Geri İstemi 584
aaa. Sözleşmedeki Borçların Geçerliliğine Etkisi: Borçtan Kurtarıcı Etki 585
bbb. İfa Edilmiş Edimlerin Geri Verilmesi (İadesi) 586
a’. Genel Olarak 586
b’. Hukuki Sebebi: Sözleşmesel Nitelikte İade Borcu 587
c’. Aynen İfa, Aynen İfa Mümkün Olmazsa Değerinin Ödenmesi 587
dd. Geri Verilecek Edimin İmkansızlaşması 588
aaa. İşgörme Ediminde veya Kaçınma, Özellikle Katlanma Ediminde 588
bbb. Maddi (Eşya) Ediminde 589
ee. Sözleşmenin Hükümsüz Kalması Sebebiyle Uğradığı (Sözleşmeye Güvenden Doğan / Olumsuz) Zararın Giderilmesi İstemi 591
aaa. Sözleşmeye Güvenden Doğan (Olumsuz) Zarar 591
bbb. Sözleşmeye Güvenden Doğan (Olumsuz) Zararın Talep Edilebilmesi 591
ccc. İfa Menfaati (Olumlu) Zararının Talep Edilememesi 592
ddd. Borçlunun Kusuru 593
eee. Hesaplanma Anı 593
fff. Sözleşmeye Güvenden Doğan (Olumsuz) Zarar Kalemleri 594
a’. Fiili Olumsuz Zarar Kalemleri 595
b’. Yoksun Kalınan Kazanç/Kar 597
aa’. Başka Bir Sözleşme Yapma Fırsatının Kaçırılması 597
bb’. Alacaklının Kendi Edimini İfa Etmeseydi Elde Edeceği Yararlar 599
ggg. Gecikme Tazminatının Talep Edilmesi 599
hhh. Olumsuz Zararın Olumlu Zararla Sınırlandırılmaması 599
ııı. Zararın İspatı 600
III. SÜREKLİ EDİMLİ SÖZLEŞMELERDE TEMERRÜT 601
A. Sürekli Borç İlişkisi Kavramı 601
B. Sürekli Edimli Borç İlişkisinin Sona Ermesi 602
1. Sürekli Edimli Sözleşmenin Kendiliğinden (Doğrudan) Sona Ermesi 602
a. Sürenin Sona Ermesi 602
b. Diğer Kendiliğinden Sona Erme Sebepleri 603
aa. Ölüm 603
bb. Fiil Ehliyetinin Kaybı veya Sınırlandırılması 603
cc. Ödemeden Aciz 603
dd. İflas 604
2. Sürekli Edimli Sözleşmenin Hukuki İşlemle (Dolaylı) Sona Ermesi 604
a. Fesihle Sona Erdirme 604
aa. Olağan Fesihle Sona Erdirme 605
aaa. Genel Olarak 605
bbb. Olağan Fesih Hakkının Sınırları 605
a’. Fesih Süresi ve Fesih Dönemleri 605
b’. Dürüstlük Kuralına Aykırı Kullanım 606
bb. Olağanüstü Fesihle Sona Erdirme 606
aaa. Genel Olarak 606
bbb. Haklı Sebebin Hukuki Dayanağı 607
ccc. Haklı Sebeple Fesihle Sona Erdirme 609
a’. Kanuni Haklı Sebeple Sona Erme 609
aa’. Tipik (İsimli) Sözleşmelerde 609
bb’. Atipik (İsimsiz) Sözleşmelerde 609
b’. Genel Haklı Sebeple Sona Erdirme 610
c’. Sözleşmede Belirlenen Haklı Sebeple Sona Erdirme 610
ddd. Haklı Sebep 610
a’ Kavram 610
b’. Fesih Hakkının Kullanılması 612
b. Sona Erdirme (İkale) Sözleşmesi ile Sona Erdirme 613
C. Sürekli Borç İlişkisinde Temerrüt 613
1. Kural: İfa ve Gecikme Tazminatı İstemi 614
2. Seçimlik Hak: Sözleşmenin Feshi ve Sözleşmenin Süresinden Önce Sona Ermesi Yüzünden Uğradığı Zararın Giderilmesi İstemi 614
Kaynakça 617
Kavramlar Dizini 639 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
