İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Beşinci Baskıya Önsöz 5
Önsöz 7
Kısaltmalar 29
Birinci Kısım
ANAYASA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
Birinci Bölüm
DEVLETİ SINIRLAMA ARACI OLARAK ANAYASALAR
I. ANAYASA VE ANAYASA HUKUKU KAVRAMI 33
A. Anayasa Kavramının Tarihçesi 33
B. Anayasa Kavramı: Felsefeden Realiteye 34
C. Anayasa Hukuku 36
1. Tanım 36
2. Anayasa Hukukunun Kısımları 36
II. ANAYASALARIN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI 38
A. Anlamları Yönünden 38
1. Geniş (Maddî) Anlamda Anayasa/Dar (Şeklî) Anlamda Anayasa 38
a. Geniş Anlamda Anayasa 38
b. Dar (Şekli) Anlamda Anayasa 39
2. Ayrımın Anlamı ve Önemi 39
B. Şekilleri Yönünden 40
1. Yazılı Anayasalar 40
2. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar (“Teamülî Anayasalar”) 40
C. Değiştirilişleri Yönünden 41
1. Katı Anayasalar (Sert Anayasalar/Bükülmez Anayasalar) 41
2. Esnek (Yumuşak) Anayasalar 42
D. Anayasa Yazım Tekniği Yönünden Anayasalar: Düzenleyici /Çerçeve Anayasa Ayrımı 42
III. ANAYASALARIN YAPILIŞI 43
A. Kurucu İktidar Kavramı ve Niteliği 43
B. Kurucu İktidarın Ortaya Çıktığı Durumlar 44
1. Yeni Bir Devletin Kurulması 44
2. Mevcut Devletin Anayasal Düzeninin Şiddet Yoluyla Ortadan Kalkması 45
3. Halkın Kendi Anayasasını Yenileyebilme Hakkı 45
C. Anayasa Yapım Yöntemleri: Kurucu İktidarın Kullanım Biçimleri 46
1. Otoriter Yöntemler 46
2. Demokratik Anayasa Yapımı 47
a. Kurucu Referandum Yöntemi 48
b. Konvansiyon Yöntemi 48
3. Kurucu Plebisit Yolu (Plebisiter Kuruculuk) 48
IV. ANAYASALARIN DEĞİŞTİRİLMESİ: “KURULU İKTİDAR” 49
Birinci Bölüm Değerlendirme Soruları 51
İkinci Bölüm
KURUMSALLAŞMIŞ BİR GÜÇ OLARAK DEVLET
I. DEVLETİN TANIMI VE KURUCU UNSURLARI 53
A. Ülke Unsuru (Fiziksel unsur) 54
B. Topluluk Unsuru (Sosyal–Beşerî Unsur) 54
1. Nesnel Millet Anlayışı 55
2. Öznel Millet Anlayışı 55
3. Değerlendirme 56
C. Egemenlik (Hukuksal Unsur) 56
1. Teokratik Egemenlik Anlayışı 57
2. Egemenliğin Kaynağının Beşerîleşmesi 58
a. Halk Egemenliği Teorisi 59
b. Millet Egemenliği Teorisi 59
c. Egemenliğin Bugünkü Durumu 60
II. DEVLETİN TÜZEL KİŞİLİĞİ VE SONUÇLARI 60
III. DEVLETİN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI 61
A. Şekilleri Bakımından Devletler: Cumhuriyetler ve Monarşiler 61
B. Teşkilât Yapıları Bakımından Devletler 63
1. Üniter Devletler (Tekçi, Tek Yapılı, Basit Devletler) 63
2. Bölgeli Devlet 64
3. Birleşik Devletler (Mürekkep Devletler): Türünün Tek Örneği Olarak Federal Devletler 65
a. Tanım ve Çerçeve 65
b. Federal Devletin Özellikleri ve Üniter Devletten Farklılıkları 65
c. Federal Devletlerin Konfederasyonlardan Farkı 66
d. Federal Devletler ile Bölgeli Devletlerin Karşılaştırılması 67
C. Egemenliğin Kaynağı Bakımından 67
1. Laik Devlet 67
2. Teokratik Devlet 69
D. Siyasal Yapılarına Göre Devletler 70
1. Totaliter Devletler 71
2. Otoriter Devletler 72
3. Demokratik Devletler 73
İkinci Bölüm Değerlendirme Soruları 75
Üçüncü Bölüm
ÇOĞULCU DEMOKRASİLER VE HÜKÜMET SİSTEMLERİ
I. DEMOKRASİ KAVRAMI VE ÇOĞULCU DEMOKRASİLERİN TEMEL İLKELERİ 77
A. Demokrasi Kavramı ve Günümüzdeki Anlamı 77
B. Çağdaş Demokrasinin Temel Gerekleri 78
1. İktidarın Seçim Yoluyla Değiştirilebilir Oluşu 78
2. Katılımcılık 79
3. Çoğunluk İlkesi: Çoğunluğun Anayasal Yönetimi 79
4. Muhalefetin Varlığı 79
5. Hak ve Özgürlüklerin Güvencesi 80
6. Güçler Ayrılığı 80
7. Çok Partili Siyasal Yaşam 80
8. Hukukun Üstünlüğü 80
II. EGEMENLİĞİN KULLANIMINA GÖRE DEMOKRASİ UYGULAMALARI 81
A. Doğrudan (Aracısız–Temsilsiz) Demokrasi 81
B. Temsili Demokrasi 81
C. Yarı Doğrudan Demokrasi 82
1. Halk Vetosu 82
2. Halkın Kanun Girişimi (Teklifi) 83
3. Referandum 83
4. Halkın Geri Çağırması (Temsilcinin Azli) 84
III. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİLERDE HÜKÜMET SİSTEMLERİ 85
A. Güçler Ayrılığı Düşüncesi ve Hükümet Sistemleri 85
B. Güçlerin Esnek Ayrılığı: Parlamenter Sistemler 86
1. Güçlerin Denkliği ve İş Birliği 87
2. İki Yapılı–İkici Yürütme 87
3. Devlet Başkanının Siyasal Sorumsuzluğu 88
4. Hükümetin ve Bakanların Yasama Organı Önünde Siyasal Sorumluluğu 89
5. Yürütmenin Yasamayı Fesih Yetkisi 89
C. Güçlerin Sert Ayrılığı: Başkanlık Sistemi 90
1. Monist Yürütme (Tek Yapılı/Tek Başlı) 90
2. Organların Birbirinden Bağımsızlığı 91
a. Organların Göreve Gelişinde Bağımsızlık (Organik Sert Ayrılık) 91
b. Organların Görevlerinde Bağımsızlık (İşlevsel Sert Ayrılık) 92
c. Organların İlişkilerinde Bağımsızlık 92
D. Karma Hükümet Sistemleri 92
1. Başkan Ağırlıklı Karma Sistemler 93
a. Yarı Başkanlık Sistemi 93
b. Başkancı Yapılar 94
2. Parlamento Ağırlıklı Karma Sistemler: Meclis Hükümeti Sistemi 95
Üçüncü Bölüm Değerlendirme Soruları 97
Dördüncü Bölüm
EGEMENLİĞİN İFADESİ ARAÇLARI OLARAK
SİYASAL PARTİLER
I. SİYASAL PARTİ KAVRAMI ve SİYASAL PARTİLERİN İŞLEVLERİ 99
A. Tanım 99
1. Amaç Unsuru 99
2. Teşkilat Unsuru 100
3. Süreklilik Unsuru 100
B. Siyasal Partilerin İşlevleri 100
1. Toplum Çıkarlarını Birleştirmek 100
2. İktidarı Kullanma, Denetleme ve Muhalefet İşlevi Görmek 100
3. Siyasal Kadroların Yetiştirilmesini Sağlamak 101
4. Halkla Yönetim Arasında İletişim Kanalı Oluşturmak 101
5. Siyasal Sosyalleşme İşlevi Görmek 101
C. Siyasal Partilerin Hukuksal Niteliği 101
II. SİYASAL PARTİLERİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞ ESASLARI 103
A. Kuruluşları 103
B. Partilere Devlet Yardımı 103
C. Siyasal Partilerin Denetimi 104
1. Malî Yönden Denetim 104
2. Faaliyetleri Yönünden Denetim 105
a. Tüzük ve programlara yönelik yasaklamalar 106
b. Eylemlere yönelik yasaklamalar 106
3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Siyasal Partilere Yaklaşımı 107
III. PARTİ SİSTEMLERİ VE SONUÇLARI 108
A. Tek Partili Sistemler 109
B. İki Partili Sistemler 110
C. Çok Partili Sistemler 110
1. Katı Çok Partili Sistem 111
2. Esnek (Ilımlı) Çok Partili Sistem 111
Dördüncü Bölüm Değerlendirme Soruları 112
Beşinci Bölüm
EGEMENLİĞİN KULLANIMINA KATILIM ARACI OLARAK SEÇİMLER
I. DEMOKRATİK SEÇİMLERİN HÂKİM İLKELERİ 115
A. Genel Oy 116
B. Eşit Oy 117
C. Gizli Oy, Açık Sayım İlkesi 117
D. Doğrudan Oy 118
E. Bireysel Oy İlkesi 118
F. Serbest Oy İlkesi 119
G. Yargı Gözetimi ve Denetiminde Oy 120
II. TEMSİLCİLERİN BELİRLENMESİ YÖNTEMİ OLARAK SEÇİM SİSTEMLERİ 120
A. Genel Olarak 120
1. Seçim Çevresi Kavramı 121
2. Seçim Çevresine Göre Seçimler 122
B. Seçim Sistemleri 122
1. Çoğunluk Sistemi 123
a. Çoğunluk Sisteminin Uygulama Modelleri 123
b. Çoğunluk Sistemlerinin Genel Olarak Değerlendirilmesi 125
2. Nispî Temsil Sistemi (Orantılı Temsil) 125
a. Genel çerçeve 125
b. Artık oyların değerlendirilmesi 126
c. Nispi temsil sistemine ilişkin genel değerlendirme 130
3. Karma (Melez) Seçim Sistemleri 130
C. Seçim Sistemlerinin Doğurduğu Sonuçlar 131
D. Seçim Barajları 131
Beşinci Bölüm Değerlendirme Soruları 133
Altıncı Bölüm
DEVLET İKTİDARININ SINIRLANDIRILMASI ARACI OLARAK ANAYASALLIK DENETİMİ
I. ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ KAVRAMI 135
II. ANAYASAL ÜSTÜNLÜĞÜN KURUMSAL GÜVENCESİ: ANAYASALLIK DENETİMİ 137
III. ANAYASA YARGISININ ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI 138
A. Denetim Modeli (Sistemi) Yönünden Anayasa Yargısı 139
1. Amerikan Modeli 139
2. Avrupa Modeli (Kelsen Modeli) 140
B. Zaman Bakımından Anayasa Yargısı 140
1. Önleyici Denetim (A Priori Denetim) 141
2. Düzeltici Denetim (Bastırıcı, A Posteriori) 141
IV. ANAYASA YARGISINDA DAVA TÜRLERİ VE İŞLEYİŞ ESASLARI 141
A. İptal Davası (İptal Yolu, Soyut Norm Denetimi) 142
B. İtiraz Davası (Def’i Yolu, Somut Norm Denetimi) 142
C. Bireysel Başvuru Yolu 143
V. ANAYASA YARGISINDA ANAYASALLIK DENETİMİNİN KAPSAMI VE ALANI 143
A. Denetim Kapsamı 143
1. Şekil Yönünden 144
2. Esas (Öz) Yönünden 144
B. Denetimin Alanı (Denetime Tabi İşlemler) 144
1. Kanunlar (Her Ülkede) 144
2. Yasama İçtüzükleri 144
3. Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri 145
4. Uluslararası Sözleşmeler 145
5. Referandumlar 145
6. Anayasa Değişiklikleri 145
VI. MAHKEMELERİN GÖREV ALANLARI: BELLİ BAŞLI İŞLEVLERİ ÜZERİNE 146
A. Hak ve Özgürlükleri Koruma, Hukuk Devletini Güçlendirme İşlevi 146
B. Yetki Dağılımından Doğan Uyuşmazlıkları Çözme 147
1. Devlet Bileşenleri Arasında Yetki Dağılımından (Dikey Yetki Uyuşmazlığı) Kaynaklanan Uyuşmazlıklar 147
2. Devlet Organları Arasında Çıkan Yetki Uyuşmazlıkları (Yatay Yetki Uyuşmazlıkları) 147
C. Ulusal Düzeyde Seçim ve Referanduma İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü 148
D. Siyasal Partilerin Kapatılmaları ve Malî Denetimleri 148
VII. ANAYASA YARGISINDA YÜRÜRLÜĞÜ DURDURMA (GEÇİCİ TEDBİR KARARI) 148
Altıncı Bölüm Değerlendirme Soruları 151
İkinci Kısım
TÜRK ANAYASA HUKUKU
Birinci Bölüm
OSMANLI–TÜRK ANAYASA TARİHİ
I. OSMANLI–TÜRK ANAYASACILIK HAREKETLERİNİN GENEL ÇERÇEVESİ 155
II. YAZILI ANAYASA ÖNCESİ DÖNEM 157
A. Sened–i İttifak 157
B. Tanzimat Fermanı 159
1. İlkeleri 160
2. Niteliği 160
3. Belgenin Normatif Gücü 162
C. Islahat Fermanı 162
1. Ferman’ın Temel İlkeleri 163
2. Ferman’ın Niteliği ve Yaptırımı 165
III. İLK YAZILI ANAYASA: KANUN–I ESASİ VE 1909 DEĞİŞİKLİKLERİ 165
A. Devletin Temel Nitelikleri 166
B. Devletin Siyasal Yapısı ve Temel Organları 167
1. Yasama Organı 167
2. Yürütme Organı 169
B. Hak ve Özgürlükler 170
C. Anayasanın Uygulanması ve 1909 Değişiklikleri 170
IV. 1921 ANAYASASI 172
A. Ulusal Kurtuluş Hareketi ve İlk TBMM’nin Açılması 172
B. 1921 Anayasası’nın Özellikleri 174
C. Anayasada Değişiklik 175
V. 1924 ANAYASASI 176
A. Anayasanın Hazırlanışı 176
B. 1924 Anayasası’nın Belirgin Özellikleri 178
C. Yasama ve Yürütme İlişkileri Açısından Hükümet Sistemi 179
D. Temel Hak ve Özgürlükler 180
E. 1924 Anayasasında Yapılan Değişiklikler 181
F. Anayasanın Uygulanması 182
VI. 1961 ANAYASASI 185
A. Askeri Darbe ve Geçici Anayasa Süreci 185
B. Anayasanın Hazırlanması, Kabulü ve Yürürlüğe Girişi 186
C. 1961 Anayasası’nın Getirdiklerinden Öne Çıkanlar 188
D. Anayasanın Uygulanması ve Geçirdiği Değişiklikler 190
Birinci Bölüm Değerlendirme Soruları 193
İkinci Bölüm
1982 ANAYASASININ YAPILIŞI VE DEVLETİN
TEMEL İLKELERİ
I. YAPILIŞI VE YÜRÜRLÜĞE GİRİŞİ 195
A. 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ve “Anayasasızlaştırma” Süreci: Geçici Anayasa 195
B. Kurucu Meclis Oluşumu ve Görevleri 196
1. Oluşumu 196
2. Görevleri ve Meclis Bileşenlerinin Aralarındaki İlişkiler 198
C. Anayasanın Hazırlanması ve Halkoylaması 198
II. 1982 ANAYASASINA GÖRE DEVLET ŞEKLİ 200
III. DEVLETİN ANAYASAL KİMLİĞİ YA DA CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ 202
A. Toplumun Huzuru, Milli Dayanışma ve Adalet Anlayışı 203
B. İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi 204
C. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet Anlayışı 204
D. Başlangıçta Belirtilen Temel İlkelere Dayalı Devlet 205
E. Demokratik Devlet İlkesi 207
1. Genel Çerçeve 207
2. 1982 Anayasası ve Siyasal Partiler Düzeni 208
a. Siyasal Parti Kurma Özgürlüğü 208
b. Siyasal Parti Üyeliği 209
c. Siyasal Partilerin Devlet Yardımından Yararlanması 210
d. Siyasal Partilerin Yükümlülükleri 211
e. Siyasal Partilere Uygulanacak Yaptırımlar 212
f. Kapatma Kararının Sonuçları 214
F. Laik Devlet İlkesi 214
G. Sosyal Devlet İlkesi 217
H. Hukuk Devleti İlkesi 219
IV. DEVLETİN YAPISI VE SEMBOLLERİ 221
V. BAĞIMSIZ BİR DEVLET İLKESİ OLARAK KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK 222
A. Mutlak Eşitlik 223
B. Nispi Eşitlik 224
C. Nispi Eşitliğin Özel Bir Türü Olarak Pozitif Ayrımcılık 225
1. Pozitif Ayrımcılık Kavramı 225
2. Pozitif Ayrımcılığın Türk Anayasa Hukukunda Yeri 226
D. Eşitlik İlkesinin Muhatabı 228
E. Eşitlik İlkesine Uyulup Uyulmadığının Tespitinde Yargısal Metodoloji: “İki Aşamalı Test” 229
İkinci Bölüm Değerlendirme Soruları 231
Üçüncü Bölüm
1982 ANAYASASI’NDA TEMEL HAK VE
ÖZGÜRLÜKLER REJİMİ
I. TERMİNOLOJİK TARTIŞMALAR 236
A. İnsan Haklarına Saygılı Devlet–İnsan Haklarına Dayalı Devlet 236
B. Doğal Hak Yaklaşımı/Pozitivist Yaklaşımı Paradoksu 237
C. Temel Hak ve Özgürlüklerin Niteliği (AY, m. 12) 238
D. Hak/Özgürlük 239
II. ANAYASAL HAKLARIN SINIFLANDIRILMASI 240
A. Hak ve Özgürlüklerin Sınıflandırılmasındaki Amaç 240
B. 1982 Anayasası’nda Hak ve Özgürlüklerin Sınıflandırılması 241
1. Kişi Hakları ve Ödevleri 242
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler 243
3. Siyasal Haklar ve Ödevler 244
C. 1982 Anayasasının Sınıflandırmaya Bağladığı Sonuçlar 244
1. Düzenleme Aracında Farklılaşma 244
2. Devletin Yükümlülüklerinin Farklılaşması 245
III. ANAYASAL HAKLARIN SINIRLARI 246
A. Anayasal Sınırlar 246
B. Kanunlardan Kaynaklanan Sınırlar 247
C. Ontolojik Sınırlar (Hakkın Doğasında Mündemiç Sınır) 247
IV. ANAYASAL HAKLARA MEŞRU MÜDAHALELER VE UYULACAK TEMEL İLKELER 248
A. Anayasal Hakların Sınırlandırılması 248
1. Sınırlamanın Kanuniliği İlkesi 249
2. Sınırlamanın Nedene Bağlılığı İlkesi 251
3. Sınırlamanın Hakların Özüne Dokunmaması 254
4. Sınırlamaların Ölçülülük İlkesine Uygun Olması 255
5. Sınırlamanın Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Aykırı Olamaması 257
6. Sınırlamanın Anayasasının “Sözüne ve Ruhuna Uygun Olması 258
7. Sınırlamanın Laik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmaması 259
B. Anayasal Hakların Kötüye Kullanılması Yasağı 259
C. Anayasal Hakların Durdurulması 260
1. Uyulacak Temel İlkeler 261
2. Çekirdek Haklara İlişilememesi 262
Üçüncü Bölüm Değerlendirme Soruları 263
Dördüncü Bölüm
1982 ANAYASASINDA YASAMA ORGANI (TBMM)
I. GENEL OLARAK 265
II. YASAMA ORGANININ OLUŞUMU 266
A. Tek Meclisli Yasama ve Üye Sayısı 266
B. Genel Seçimler (Olağan Seçimler) 267
1. Yasama Döneminin Sona Ermesi (m. 77) 267
2. Yasama Dönemi Sona Ermeden Seçim 269
a. TBMM’nin “Seçimleri Yenileme” Kararıyla (AY, m. 116/1) 270
b. Cumhurbaşkanının Seçimleri Yenileme Kararıyla (AY, m. 116/2) 270
c. Genel Seçimlere Bir Yıl veya Daha Az Bir Süre Kala Cumhurbaşkanlığı Makamında Boşalmanın Ortaya Çıkması (AY, m. 106) 271
C. Ara Seçimler (AY, m. 78) 272
1. Ara Seçim Kuralları ve Şartları 272
2. Ara Seçimin Zamanını Belirleme 273
III. TBMM ÜYELERİNİN SEÇİMİNDE UYGULANAN SEÇİM SİSTEMİ 274
A. Seçim Kanunlarının Anayasal İlkeleri 274
B. Türk Seçim Sistemi ve Seçim İttifakları 274
1. Seçim Sisteminin Niteliği 275
2. İttifaka Dayalı %7 Ulusal Barajlı d’Hondt Sistemi 275
IV. MİLLETVEKİLİ SEÇİLME VE SEÇME ŞARTLARI 278
A. Milletvekili Seçilme Şartları 278
1. Vatandaşlık 278
2. Yaş 278
3. Kısıtlı Olmamak 279
4. Askerlikle İlişiği Olmamak 280
5. En Az İlkokul Mezunu Olmak 281
6. Belirli Suçlardan Dolayı Hüküm Giymiş Olmamak 281
a. Affın Etkisi 282
b. Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi 283
7. Kamu Hizmeti Yasaklısı Olmamak 284
B. Adaylık ve Değerlendirilmesi 284
C. Seçmenlik Şartları (Seçme Yeterliliği) 286
1. Genel Şartlar 287
2. Seçme Şartlarını Taşısalar da Özel Durumları Nedeniyle Seçme Hakkından Mahrum Olanlar 287
D. Seçim İlkeleri ve Seçim Kurulları 288
1. Seçimlerin Anayasal İlkeleri 288
2. Seçim Yargısı 290
a. Seçim Kurulları 290
b. Yüksek Seçim Kurulu’nun Yapısı ve Niteliği 291
V. MİLLETVEKİLLİĞİNİN KAZANILMASI VE YASAMA GÖREVİNE BAŞLAMA 293
A. Sıfatın Kazanılması Zamanı ve Buna Bağlı Sonuçlar 293
B. Yasama Görevine Başlama 295
C. Yeminden Kaçınma ve Buna Bağlanan Sonuç 295
1. TBMM İçtüzüğünün Anayasaya Aykırılığı Sorunu 296
2. Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı 296
D. Temsilcilik Görevinin Niteliği 297
VI. TBMM ÜYELERİNİN YASAMA BAĞIŞIKLIKLARI 298
A. Yasama Sorumsuzluğu 299
B. Yasama Dokunulmazlığı 301
1. Tanım ve Özellikler 301
2. Dokunulmazlık Dışı Alanlar 301
3. Dokunulmazlığın Kaldırılması ve Bu Karara Karşı Başvuru 304
C. Yasama Ayrıcalıkları Karşılaştırma 304
VII. TBMM ÜYELİĞİNİN SONA ERMESİ 305
Dördüncü Bölüm Değerlendirme Soruları 308
Beşinci Bölüm
YASAMA YETKİSİ VE TBMM’NİN İŞLEYİŞ ESASLARI
I. YASAMA YETKİSİNİN NİTELİKLERİ 311
A. Yasama Yetkisinin Konu Bakımından Genelliği (Mutlaklığı) İlkesi 312
1. Tanım ve Çerçeve 312
2. Türk Anayasa Hukukunda Yasamanın Genelliği İlkesi 313
B. Yasama Yetkisinin Asliliği İlkesi 314
C. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği İlkesi 316
II. TBMM’NİN GENEL GÖREV VE YETKİLERİ 317
A. Kanun Faaliyeti 317
1. Teklif (Öneri) ve Karar 318
2. Kanunların Yayımı ve Yürürlüğe Girişi 319
a. Cumhurbaşkanının Kanunlar Üzerinde Yetkisi 319
b. Yayım ve Yürürlüğe Girmesi 321
B. Genel ve Özel Af Çıkartma Yetkisi 322
C. Savaş İlânı ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin Yabancı Ülkelere Gönderilmesi (AY, m. 92) 323
D. Milletlerarası Sözleşmelerin Onaylanmasının Uygun Bulunması (AY, m. 90) 324
III. TBMM İÇTÜZÜKLERİ 326
IV. TBMM BAŞKANLIK DİVANI 327
V. KOMİSYONLAR VE SİYASAL PARTİ GRUPLARI 328
A. TBMM Komisyonları 328
B. Siyasal Parti Grupları 329
C. TBMM’nin Toplantıları, Tatil ve Ara Vermesi 330
D. TBMM’nin Toplanma ve Karar Yetersayısı 330
1. Toplantı Yeter Sayısı 331
2. Karar Yeter Sayısı 331
a. Genel Karar Yeter Sayısı 332
b. Özel Karar Yeter Sayısı (Nitelikli Çoğunluk) 333
VI. TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI (m. 98) 334
A. Genel Görüşme (AY, m. 98) 335
B. Meclis Araştırması (AY, m. 98) 335
C. Yazılı Soru (AY, m. 98/5) 336
D. Meclis Soruşturması (AY, m. 98/4, m. 105/5, 6, 7) 337
VII. TBMM KARARLARI VE ANAYASAL AÇIDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR 337
A. Tanım ve Çerçeve 337
B. TBMM Kararlarının Denetimi 338
Beşinci Bölüm Değerlendirme Soruları 340
Altıncı Bölüm
1982 ANAYASASINDA YÜRÜTME ORGANI
I. CUMHURBAŞKANI 344
A. Cumhurbaşkanı Seçilme Şartları (m. 101/1) 345
B. Adaylık ve Seçim Yöntemi (AY, m. 101) 345
1. Aday Gösterilme 345
2. Seçim Yöntemi (AY, m. 101/5) 346
C. Cumhurbaşkanının Göreve Başlaması ve Görev Süresi 346
1. Göreve Başlaması 346
2. Görev Süresi 348
D. Cumhurbaşkanı Seçimine Gidilme Durumları 348
1. Cumhurbaşkanlığı ve TBMM Seçiminin Eş Zamanlı (Aynı Anda) Yapılacağı Hâller 348
2. Cumhurbaşkanlığı Seçiminin Tek Başına Yapılacağı Haller 349
E. Cumhurbaşkanının Görevinin Sona Erdiği Haller 349
II. CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ 351
III. CUMHURBAŞKANININ CEZAİ SORUMLULUĞU 353
A. Cezaî Sorumluluğun Niteliği ve İsimlendirilmesi 353
B. Cezai Sorumluluğun İşletilmesi 355
C. Yüce Divan Yargılaması 357
D. Yüce Divan Yargılaması Sonucu 359
Altıncı Bölüm Değerlendirme Soruları 361
Yedinci Bölüm
CUMHURBAŞKANLIĞI TEŞKİLATI VE YÜRÜTMENİN DÜZENLEME YETKİSİ
I. CUMHURBAŞKANLIĞI YÖNETİMİ 365
A. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar (AY, m. 105) 367
1. Cumhurbaşkanı Yardımcılığı ve Bakanlıklar: Oluşumu ve Görevleri 367
a. Cumhurbaşkanı Yardımcılığı 367
b. Bakanlıklar 370
2. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Cezai Sorumlulukları 370
a. Görev Suçlarından Dolayı Cezai Sorumluluk 371
b. Görev Suçu Kapsamı Dışında Kalan Suçlar Bakımından 372
B. Devlet Denetleme Kurulu (AY, m. 107) 372
C. Millî Güvenlik Kurulu (AY, m. 118) 374
II. YÜRÜTME ORGANININ DÜZENLEME YETKİSİ VE NİTELİĞİ 375
A. Yürütmenin Asli Bir Yetki Oluşu 375
B. Yürütme Yetkisinin Özerkliği Sorunu 377
1. Kavramsal Çerçeve: Terminolojik Sorunlar 377
2. 2017 Anayasa Değişiklikleri Yürütmeyi Özerkleştirdi mi? 378
a. Yürütme Dört Konuda Saklı Yetki Sahibi Olmuştur Görüşü 378
b. Yürütme Hiçbir Konuda Saklı Yetki Sahibi Değildir Görüşü 379
III. YÜRÜTME ORGANININ DÜZENLEME ARAÇLARI 381
A. Aslî Düzenleme Aracı: Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 381
1. Alanı ve Türleri 381
2. Kullanım Esasları ve Statüsü 382
3. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Cumhurbaşkanı Kararlarından Farkı 383
B. Yürütmenin Türev Düzenleme Araçları: Yönetmelikler ve Diğer Düzenleyici İşlemler 384
1. Türev Düzenleme Aracı 384
2. Türev Düzenleme Aracı Olarak Yönetmelikler ve Diğer Düzenleyici İşlemler 385
a. Yönetmelikler 385
b. Diğer Düzenleyici İşlemler (Adsız Düzenleyici İşlemler) 385
IV. 1982 ANAYASASI’NDA OLAĞANÜSTÜ REJİM YÖNETİMİ 386
A. Genel Çerçeve 386
B. 1982 Anayasasında Olağanüstü Hal Yönetimi 387
1. Olağanüstü Hâl Yönetimine Başvuru Nedenleri (AY, m. 119/1) 387
2. Olağanüstü Hal İlanında Yetkili Makam ve Yöntem 388
3. Süre ve Uygulama Çevresi 388
4. Sonuçları 388
V. YASAMA YÜRÜTME İLİŞKİLERİ AÇISINDAN HÜKÜMET SİSTEMİNİN NİTELİĞİ 389
Yedinci Bölüm Değerlendirme Soruları 391
Sekizinci Bölüm
1982 ANAYASASINDA YARGI
I. YARGININ ANAYASAL İLKELERİ 393
A. Yargı Kavramı 393
B. Mahkemelerin Kuruluşu 394
C. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 395
1. Yargı Bağımsızlığı 395
a. Mahkemelerin Bağımsızlığı (Yargının Kurumsal Bağımsızlığı) İçin Gerekli Şartlar 396
b. Hâkim Güvencesi (Teminatı): Hâkim Bağımsızlığı 397
2. Yargının Tarafsızlığı 398
D. Yargı Bağımsızlığının Kurumsal Aracı Olarak Hâkimler ve Savcılar Kurulu 399
1. Yargısal Kurul Kavramı ve Yargı Bağımsızlığı Açısından Önemi 399
2. Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) 401
a. Oluşumu 401
b. Kurul’un Görevleri (m. 159) 403
II. TÜRK YARGI SİSTEMİNİN GENEL ESASLARI VE YÜKSEK MAHKEMELER 404
A. Yargıtay 405
B. Danıştay 405
C. Uyuşmazlık Mahkemesi 406
D. Sayıştay’ın Yüksek Mahkeme Niteliği Taşıyıp Taşımadığı 407
Sekizinci Bölüm Değerlendirme Soruları 409
Dokuzuncu Bölüm
TÜRK ANAYASA YARGISI
I. ANAYASA MAHKEMESİNİN OLUŞUMU VE GÖREVLERİ 412
A. Oluşumu 412
B. Görevleri 414
1. Anayasaya Uygunluk Denetimi 414
2. Siyasal Partilerin Kapatılmaları Hakkında Davaları Karara Bağlamak 414
3. Siyasal Partilerin Mali Denetimini Gerçekleştirmek 415
4. Yüce Divan Sıfatıyla Anayasa’da Sayılan Kişilerin Yargılanması Görevi 415
5. Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanını Seçmek 415
II. ANAYASAYA UYGUNLUK DENETİMİ GÖREVİ VE İŞLEYİŞİ 416
A. Denetime Tâbi İşlemler 416
1. Denetime Tâbi Hukuk Kuralları 416
2. Denetime Tâbi Bireysel İşlemler 417
3. TBMM Kararlarının Denetlenebilir Olup Olmadığı 417
B. Denetim Yolları ve İşleyişi 418
1. İptal Yolu 419
a. Şekil Yönünden İptal Davası 420
b. Esas Yönünden İptal Davası 421
2. İtiraz Yolu (Somut norm denetimi– Def’i Yolu) 422
a. Tanım ve Çerçeve 422
b. İtiraz Yolunun Harekete Geçirilmesinin Şartları 424
3. Bireysel Başvuru Yolu 427
III. ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI VE SONUÇLARI 427
A. Anayasa Mahkemesinin Esasa İlişkin Karar Türleri 428
1. Yokluk Kararları 428
2. İptal Kararları 430
3. Ret Kararları (Anayasaya uygunluk kararları) 430
4. Şartlı Ret Kararları (Yorum rezervli ret) 430
B. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Etkisi ve Sonuçları 432
1. Anayasa Mahkemesi Kararları Gerekçesi Yazılmadan Açıklanamaz 432
2. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yayımı ve Yürürlüğe Girişi 432
a. Kararın Yayımı, Yürürlüğe Girişi ve Etkisi 432
b. İptal Kararının Yürürlüğe Girişini Erteleme 433
3. Kararların Kesinliği ve Bağlayıcılığı 435
4. AYM’nin Yerindelik Denetimi Yapamaması: Denetimin Sınırı 437
C. Yürürlüğü Durdurma Kararları 438
D. Türk Anayasa Yargısında “Anayasa İhmali” 440
E. Anayasa Yargısında Yargılamanın Yenilenmesi 440
F. AYM Kararlarında Usul ve Yetersayı 441
Dokuzuncu Bölüm Değerlendirme Soruları 442
Onuncu Bölüm
TÜRK ANAYASA YARGISINDA BİREYSEL BAŞVURU YOLU
I. BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN AMACI VE HUKUKUMUZA GİRİŞİ 445
II. BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN NİTELİKLERİ 446
A. Kamu Gücü İşlemlerine Karşı Koruma Yolu Olması 446
B. İkincil Nitelikte Bir Koruma Yolu Oluşu 447
III. BİREYSEL BAŞVURU YOLUNUN KABUL EDİLEBİLİRLİK ŞARTLARI 448
A. Olağan Kanun Yollarının Tüketilmiş Olması 448
B. Başvurunun Süresi İçerisinde Yapılmış Olması 449
C. Başvurucunun Bir Hakkının İhlal Edilmiş Olması 450
D. Başvuru Konusunun Bireysel Başvuru Alanına Giren Bir Hak Olması 453
E. Başvurunun Açıkça Dayanaktan Yoksun ve Önemsiz Olmaması 454
IV. BİREYSEL BAŞVURU USULÜ 455
V. MAHKEMENİN KARARLARI 457
A. Kabul Edilemezlik Kararları 457
B. Düşme Kararları 457
C. Başvurunun Esasına İlişkin Kararlar 458
1. Yeniden Yargılama 458
2. Tazminat Kararları 459
3. İhlal ve Sonuçlarının Nasıl Giderileceğine Dair Kararlar 459
4. Pilot Karar Uygulaması 460
D. Geçici Önleme Başvuru 462
Onuncu Bölüm Değerlendirme Soruları 464
On Birinci Bölüm
ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ
I. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR 467
A. Teklif 467
B. Görüşme 469
C. Karar 470
D. Onay 470
E. Anayasa Değişikliklerinin Halkoylamasına Sunulması 472
II. ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİN DENETİMİ 472
1. Teklif ve Oylama Çoğunluğuna Uyulup Uyulmadığı 474
2. İvedilikle Görüşülemeyeceği Emrine Uyulup Uyulmadığı 476
On Birinci Bölüm Değerlendirme Soruları 477
Kaynakça 479
Kavramlar Dizini 489 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
