İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 31
BİRİNCİ BÖLÜM
ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASACILIK HAREKETLERİ
I. ANAYASA KAVRAMI – YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ 37
A. Anayasa Kavramı 37
1. Terminoloji 37
2. Tanımı 39
a. Maddi/Yazısız Anayasa 40
b. Şekli/Yazılı Anayasa 43
3. Özellikleri 45
a. Anayasanın Üstünlüğü 45
b. Anayasanın Katılığı 48
c. Anayasanın Çerçeve Olması 50
d. Anayasanın İdeolojisi 52
B. Anayasanın Yapılması ve Değiştirilmesi 55
1. Anayasa Yapımı 56
a. Anayasa Yapma Yetkisinin Niteliği 57
b. Anayasa Yapma Yetkisinin Sınırı 60
ba. Mevcut Anayasa İle Bağlılık 61
bb. Anayasa Yapmanın Hukukiliği Sorunu 63
c. Anayasa Yapım Yöntemleri 67
ca. Kurucu Meclis Yöntemi 68
cb. Olağan Meclis Yöntemi 71
cc. Referandum Yöntemi 75
2. Anayasa Değişikliği 76
a. Anayasayı Değiştirme Yetkisinin Niteliği 76
b. Anayasayı Değiştirme Yetkisinin Sınırları 77
ba. Maddi Sınırlar 77
baa. Açık Maddi Sınırlar 77
bab. Örtülü Maddi Sınırlar 81
bb. Şekli Sınırlar 84
c. Anayasayı Değiştirme Yöntemi 85
ca. Teklif Aşaması 85
caa. Halkın Teklifi 85
cab. Milletvekillerinin Teklifi 86
cb. Karar Aşaması 87
cba. Görüşmeler 87
cbb. Oylamalar 88
cc. Yayımlama Aşaması 91
cd. Onaylama Aşaması 97
d. Anayasa Değişikliklerinin Denetimi 99
da. Esas Denetimi 99
db. Şekil Denetimi 102
II. ANAYASACILIK HAREKETLERİ 106
A. Anayasacılık Kavramı 106
B. Temel Anayasacılık Hareketleri 108
1. Liberal Anayasacılık 108
a. Liberal Anayasacılığın Gelişimi 109
aa. Liberal Maddi Anayasacılık 109
ab. Liberal Şekli Anayasacılık 113
b. Liberal Anayasacılığın Unsurları 117
ba. Milli Egemenlik 117
bb. Kuvvetler Ayrılığı 119
bc. Bireycilik 122
bd. Liberal Demokrasi 123
be. Serbest Piyasa Ekonomisi 124
2. Sosyalist Anayasacılık 126
a. Sosyalist Anayasacılığın Gelişimi 126
aa. Sosyalist Maddi Anayasacılık 126
ab. Sosyalist Şekli Anayasacılık 130
b. Sosyalist Anayasacılığın Unsurları 134
ba. Halk Egemenliği 134
bb. Demokratik Merkeziyetçilik 135
bc. Kolektivizm 137
bd. Sosyalist Demokrasi 138
be. Sosyalist Ekonomik Sistem 141
3. İslami Anayasacılık 145
a. İslami Anayasacılığın Gelişimi 145
aa. İslami Maddi Anayasacılık 145
ab. İslami Şekli Anayasacılık 148
b. İslami Anayasacılığın Unsurları 153
ba. Allah’ın Egemenliği 153
bb. Kuvvetler Ayrılığı 154
bc. Ümmetçilik 157
bd. İslami Demokrasi 158
be. İslam Ekonomik Sistemi 162
III. OSMANLI–CUMHURİYET DÖNEMİ ANAYASAL GELİŞMELERİ 163
A. Mutlak Monarşi Dönemi: Maddi Anayasal Gelişmeler 164
1. Devletin Varlık Unsurları 165
a. Osmanlı’da Egemenlik Anlayışı 165
b. Osmanlı Millet Sistemi 168
c. Osmanlı Arazi Sistemi 170
2. Devletin Ana Teşkilatı 171
a. Osmanlı Merkez Teşkilatı 172
aa. Padişah 172
ab. Danışma Meclisleri 174
b. Osmanlı Taşra Teşkilatı 177
c. Osmanlı Yargı Teşkilatı 180
3. Anayasal Nitelikte Belgeler 182
a. 1808 Sened–i İttifak 183
b. 1839 Tanzimat Fermanı 188
c. 1856 Islahat Fermanı 190
d. 1875 Adalet Fermanı 192
B. Meşruti Monarşi Dönemi: 1876 Kanun–i Esasi 193
1. Hazırlanışı 194
a. Yapım Koşulları 194
b. Yapım Yöntemi 197
2. Kanun–i Esasi’nin Temel Özellikleri 198
a. Devletin Temel İlkeleri 199
b. Devletin Temel Organları 200
ba. Yasama Organı 201
bb. Yürütme Organı 202
bc. Yargı Organı 203
c. Temel Hak ve Hürriyetler 204
3. 1909 Değişiklikleri: İkinci Meşrutiyet 204
C. Cumhuriyet Dönemi: 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları 215
1. 1921 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu 215
a. Hazırlanışı 215
aa. Yapım Koşulları 216
ab. Yapım Yöntemi 228
b. 1921 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu’nun Temel Özellikleri 231
ba. Devletin Temel İlkeleri 232
bb. Devletin Temel Organları 233
bba. Yasama Organı 233
bbb. Yürütme Organı 233
bbc. Yargı Organı 237
c. Anayasa Değişikliği: Cumhuriyetin İlanı 237
2. 1924 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu 242
a. Hazırlanışı 242
aa. Yapım Koşulları 242
ab. Yapım Yöntemi 242
b. 1924 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu’nun Temel Özellikleri 244
ba. Devletin Temel İlkeleri 244
bb. Devletin Temel Organları 248
bba. Yasama Organı 248
bbb. Yürütme Organı 249
bbc. Yargı Organı 250
bc. Temel Hak ve Hürriyetler 251
c. Çok Partili Dönem 252
3. 1961 Anayasası 258
a. Hazırlanışı 258
aa. Yapım Koşulları 258
ab. Yapım Yöntemi 261
b. 1961 Anayasası’nın Temel Özellikleri 263
ba. Devletin Temel İlkeleri 263
bb. Temel Hak ve Hürriyetler 265
bc. Devletin Temel Organları 266
bca. Yasama Organı 266
bcb. Yürütme Organı 267
bcc. Yargı Organı 267
c. 1971–1973 Anayasa Değişiklikleri 268
4. 1982 Anayasası 272
a. Hazırlanışı 272
aa. Yapım Koşulları 273
ab. Yapım Yöntemi 274
b. 1982 Anayasası’nın Temel Özellikleri 274
ba. Devletin Temel İlkeleri 275
bb. Temel Hak ve Hürriyetler 277
bc. Devletin Temel Organları 278
bca. Yasama Organı 278
bcc. Yürütme Organı 278
bd. Yargı Organı 280
c. 1982 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler 280
İKİNCİ BÖLÜM
DEVLETİN UNSURLARI, ŞEKİLLERİ VE İLKELERİ
I. DEVLET KAVRAMI VE DEVLETİN UNSURLARI 285
A. Devlet Kavramı 285
1. Devletin Maddi Varlığı 286
a. Aile Teorisi 287
b. Kuvvet ve Mücadele Teorisi 288
c. Ekonomik Teori 289
d. Biyolojik Teori 290
e. Sözleşme Teorisi 291
2. Devletin Hukuki Kişiliği 292
a. Farazi Kişilik Teorisi 294
b. Hukuki Kişilik Teorisi 294
c. Gerçek Kişilik Teorisi 295
3. Devletin Teşkilatı 296
a. İradeci Pozitivizm Teorisi 296
b. Normativist Pozitivizm Teorisi 297
B. Devletin Unsurları 299
1. İnsan Unsuru 299
a. İnsan Unsuruna İlişkin Temel Ayrımlar 299
aa. Millet – Halk Ayrımı 299
ab. Çoğunluk – Azınlık Ayrımı 301
ac. Vatandaş–Yabancı Ayrımı 303
aca. Vatandaşlık Tanımı 304
acb. Vatandaşlığın Kazanılması 304
acc. Yabancılık Statüsü 307
b. Milletin Varlık Unsurları 308
ba. Objektif Unsurlar 308
bb. Sübjektif Unsurlar 310
c. Osmanlı–Cumhuriyet Dönemi Anayasalarında Millet 311
2. Ülke Unsuru 315
a. Ülke Kavramı 315
b. Ülkenin Sınırları 316
c. Ülkenin Bölünmez Bütünlüğü 318
3. Egemenlik Unsuru 321
a. Egemenlik Kavramı ve Nitelikleri 321
b. Egemenliğin Kapsamı 323
ba. İç Egemenlik 324
bb. Dış Egemenlik 325
c. Egemenliğin Kaynağı ve Sahibi 325
ca. Dini Egemenlik 326
caa. Egemenlik Doğrudan Tanrı’dan Gelir Görüşü 327
cab. Egemenlik Halk Aracılığı İle Tanrı’dan Gelir Görüşü 330
cb. Dünyevi Egemenlik 331
cba. Milli Egemenlik 331
cbb. Halk Egemenliği 333
d. Egemenliğin Sınırlanması 335
da. İlahi Yasa Görüşü 336
db. Doğal Yasa Görüşü 337
dc. Pozitif Yasa Görüşü 337
II. DEVLET ŞEKİLLERİ 338
A. Egemenlik Yetkilerinin Kaynağı Bakımından Devlet Şekilleri 339
1. Cumhuriyet 340
2. Monarşi 341
B. Egemenlik Yetkilerinin Paylaşımı Bakımından Devlet Şekilleri 344
1. Üniter Devlet 344
a. Tanımı 345
b. Üniter Devletin Özellikleri 346
ba. Egemenlik Yetkilerinin Yatay Paylaşımı 346
bb. İdari Özerklik 347
bc. Hukuk Düzeninin Birliği 351
bd. Yerinden Yönetim 352
2. Federal Devlet 354
a. Tanımı 355
b. Federal Devletin Özellikleri 358
ba. Egemenlik Yetkilerinin Dikey Paylaşımı 358
bb. Siyasi Özerklik 359
bc. Federal Hukukun Üstünlüğü 361
bd. Federal Yönetime Katılım 361
3. Bölgeli Devlet 363
a. Tanımı 363
b. Bölgeli Devletin Özellikleri 364
ba. Yasama Yetkisinin Bölge Düzeyinde Paylaşımı 365
bb. Bölgesel Siyasi Özerklik 366
bc. Merkezi Hukukun Üstünlüğü 368
bd. Merkezi Yönetime Katılım 369
III. DEVLETİN TEMEL İLKELERİ 370
A. Demokratik Devlet İlkesi 371
1. Demokrasi Kavramı 372
2. Demokratik Devletin Temel Unsurları 373
a. Halkın Halk İçin Yönetimi 373
aa. Temsili Demokrasi 374
ab. Doğrudan Demokrasi 375
ac. Katılımcı Demokrasi 379
b. Siyasi Partiler 380
ba. Siyasi Partilerin Tanımı 385
bb. Siyasi Partilerin Hukuki Niteliği 388
bc. Siyasi Partilerin Kuruluşu 389
bd. Siyasi Parti Sistemleri 392
bda. Çok Parti Sistemi 392
bdb. Tek Parti Sistemi 393
c. Serbest Seçimler 394
ca. Seçme ve Seçilme Hakkı 395
caa. Olumlu Koşullar 396
cab. Olumsuz Koşullar 397
cb. Seçimin Temel İlkeleri 402
cba. Genel Oy 403
cbb. Eşit Oy 404
cbc. Gizli Oy 405
cbd. Serbest Oy 407
cbe. Doğrudan Oy 410
cbf. Seçimlerin Düzenli Yapılması 411
cbg. Yargı Gözetim ve Denetimi 412
cc. Seçim Sistemleri 413
cca. Çoğunluk Sistemi 414
ccaa. Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi 415
ccab. Tek İsimli İki Turlu Çoğunluk Sistemi 415
ccac. Listeli Çoğunluk Sistemi 416
ccb. Nispi Temsil Sistemi 416
ccba. Klasik Nispi Temsil Sistemi 417
ccbb. Devredilebilir Tek Oy Sistemi 418
ccbc. d’Hondt Sistemi 419
B. Laik Devlet İlkesi 420
1. Din ve Devlet İlişkileri 420
a. Teokratik Devlet Modeli 420
b. Marksist Devlet Modeli 421
c. Seküler/Laik Devlet Modeli 423
ca. Resmi Dine Yerverme 426
cb. Bir Dine Özel Statü Tanıma 429
cc. Dine Hiç Yer Vermeme 430
2. Laik Devletin Temel Unsurları 434
a. Din ve İnançlara Saygı 434
aa. Din ve Vicdan Özgürlüğünün Tanınması 435
ab. Din ve İnançlar Arasında Hoşgörüsüzlük ve Ayrımcılık Yapılmaması 436
ac. Bir Dinin Eğitiminin Zorunlu Kılınmaması 439
b. Hukuk Düzeninin Dine Dayanmaması 444
c. Dini Kurumların Bağımsız Olması 448
C. Hukuk Devleti İlkesi 452
1. Hukuk Devleti Kavramı 453
2. Hukuk Devletinin Temel Unsurları 456
a. Hukukun Üstünlüğü 457
b. Hukuk Önünde Hesap Verebilirlik 458
c. Hukuk Güvenliği 461
D. Sosyal Devlet İlkesi 464
1. Sosyal Devlet Kavramı 465
2. Sosyal Devletin Temel Unsurları 467
a. Asgari Yaşam Standardı 468
b. Sosyal Adalet 469
c. Sosyal Güvenlik 471
d. Planlama 472
3. Devletin İktisadî ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları 474
E. Eşitlik İlkesi 475
1. Eşitlik Kavramı 477
a. Şekli Eşitlik 478
b. Maddi Eşitlik 479
2. Eşitlik İlkesine Aykırılığın Unsurları 482
a. Durumlarda Benzerlik 483
b. Farklı Muamele 483
c. Objektif ve Makul Neden 486
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İNSAN HAKLARI
I. GENEL OLARAK İNSAN HAKLARI 489
A. İnsan Hakları Kavramı 489
1. İnsan Hakları Terimi 490
2. İnsan Haklarının Tanımı 492
a. Doğal Haklar Görüşü 492
b. Pozitif Haklar Görüşü 497
3. İnsan Haklarının Özellikleri 499
a. Doğumla Kazanılma 499
b. İnsan Doğasından Kaynaklanma 500
c. Devredilmez ve Vazgeçilmez Olma 500
d. Evrensel Olma 501
B. İnsan Hakları Hukukunun Kaynakları 503
1. Asıl Kaynaklar 503
a. Anayasalar 503
b. İnsan Hakları Sözleşmeleri 504
c. Örf ve Adet Hukuku 506
d. Hukukun Genel İlkeleri 508
2. Yardımcı Kaynaklar 509
a. Uluslararası Örgütlerin Kararları 509
b. Yargı Kararları 510
c. Bilimsel Görüşler 512
C. İnsan Haklarının Normatif Yapısı 513
1. İnsan Haklarının Konusu 513
a. İnsan Haklarının Norm Alanı 513
b. İnsan Haklarının Sınıflandırılması 514
ba. Kişisel ve Siyasal Haklar 516
bb. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar 517
bc. Haklar ve Ödevler 518
2. İnsan Haklarının Öznesi 519
a. Gerçek Kişiler 519
b. Tüzel Kişiler 523
c. Kişi Toplulukları 525
3. İnsan Haklarının Yükümlüsü 527
a. Devletin Genel Yükümlülükleri 528
aa. İnsan Haklarına Saygı 528
ab. Uygulama 529
ac. Koruma 530
b. Devletin Hak İhlalinde Yükümlülükleri 531
ba. Negatif – Pozitif Yükümlülük 532
bb. Dikey – Yatay Etki 534
II. İNSAN HAKLARININ KORUNMASI 536
A. Evrensel Koruma: Birleşmiş Milletler Sistemi 537
1. Sözleşme Dışı Denetim Mekanizmaları 540
a. Sözleşme Dışı Denetim Organı: İnsan Hakları Konseyi 541
b. Sözleşme Dışı Denetim Yöntemleri 543
ba. Şikâyet Yöntemi 543
bb. Özel Yöntemler 545
bc. Evrensel Periyodik Gözden Geçirme Yöntemi 547
2. Sözleşme İçi Denetim Mekanizmaları 550
a. Sözleşme İçi Denetim Organları: İnsan Hakları Komiteleri 553
b. Sözleşme İçi Denetim Yöntemleri 554
ba. Rapor Yöntemi 554
bb. Şikâyet Yöntemi 557
bc. Soruşturma Yöntemi 558
bd. Ziyaret Yöntemi 559
B. Bölgesel Koruma: Avrupa Konseyi Sistemi 560
1. Avrupa Konseyi Sözleşme Dışı Denetim Mekanizmaları 561
a. Avrupa Konseyi Ana Organları 561
b. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Yardımcı Organları 563
ba. İnsan Hakları Komiseri 563
bb. Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Komitesi 564
bc. Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu 565
bd. Eşitlik ve Ayrımcılığa Karşı Komite 566
2. Avrupa Konseyi Sözleşme İçi Denetim Mekanizmaları 567
a. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 567
aa. Denetim Organı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 572
ab. Denetim Yöntemi 575
aba. Devlet Başvurusu 575
abb. Bireysel Başvuru 576
abba. Usule İlişkin Kabul Edilebilirlik Kriterleri 576
abbb. Mahkemenin Yargı Yetkisine İlişkin Kabul Edilbilirlik Kriterleri 580
abbc. Esasa İlişkin Kabul Edilbilirlik Kriterleri 585
abbd. Usule İlişkin Bazı Özel Kurallar 587
abbe. Kararların Kesinleşmesi ve Bağlayıcılığı 589
b. Avrupa Sosyal Şartı 591
ba. Denetim Organı: Avrupa Sosyal Haklar Komitesi 593
bb. Denetim Yöntemleri 593
bba. Rapor Yöntemi 593
bbb. Toplu Şikâyet Yöntemi 594
c. Avrupa İşkencenin Önlenmesi Sözleşmesi 595
ca. Denetim Organı: Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi 596
cb. Denetim Usulü: Ziyaretlere Dayalı Denetim 597
C. Ulusal Koruma: İnsan Hakları Kurumları 598
1. Kamu Denetçiliği Kurumu 601
a. Oluşumu 605
b. Görev ve Yetkileri 608
c. Kararları 608
2. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 610
a. Oluşumu 612
b. Görev ve Yetkileri 614
c. Kararları 616
III. TÜRKİYE’DE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN GENEL REJİMİ 617
A. Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği 617
B. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması 618
1. Kanunilik İlkesi 621
a. Şekli–Maddi Kanun Ayrımı 623
b. Sınırlama–Düzenleme Ayrımı 627
2. Sebebe Bağlılık İlkesi 632
a. Hakkın Doğasından Kaynaklı Sebepler 632
b. Kamu Yararı İlkesinden Kaynaklı Sebepler 633
c. Anayasada Belirlenen Sebepler 634
ca. Genel Sınırlama Sebepleri 635
cb. Özel Sınırlama Sebepleri 636
d. Gizli Amaç Gütme Yasağı 639
3. Öz İlkesi 640
4. Ölçülülük İlkesi 642
5. Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri İlkesi 644
a. Demokratik Toplum Düzeninin Standartları 646
b. Zorlayıcı Toplumsal İhtiyaç 650
c. Orantılılık 652
6. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk İlkesi 653
7. Laik Cumhuriyetin Gerekleri İlkesi 654
C. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılması Yasağı 657
1. Hakkın Kötüye Kullanılması Kavramı 659
2. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılması Yasağının Unsurları 660
a. Temel Hakkın Kullanımı Unsuru 660
b. Amaç Unsuru 664
c. Menfaat ihlali Unsuru 664
3. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Sonuçları 666
D. Olağanüstü Hal Yönetiminde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması 667
1. Hürriyetlerin Sınırlanması – Durdurulması – Askıya Alınması Kavramları 669
2. Olağanüstü Yönetimde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasının Koşulları 672
a. Olağanüstü Hal Yönetiminin Resmen İlanı 673
b. Milletlerarası Hukuktan Doğan Yükümlülüklerin İhlâl Edilmemesi 675
c. Sınırlamaların Durumun Gerektirdiği Ölçüde Olması 675
d. Dokunulmaz Haklar 677
E. Temel Hakların Sınırlanmasında Yabancıların Durumu 679
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YASAMA ORGANI
I. GENEL OLARAK YASAMA ORGANI 685
A. Yasama Organının Yapısı 685
1. Tek veya Çift Meclislilik 686
2. Birinci Meclis ile İkinci Meclis Arasındaki Farklar 688
B. Yasama Organının İşlevleri 689
1. Temsil 690
2. Müzakere 694
3. Denetim 695
4. Yasama Yetkisi 696
a. Yasama İşlemleri 696
aa. Kanunlar 697
ab. Meclis Kararları 700
b. Yasama Yetkisinin Özellikleri 701
ba. Genellik 701
bb. Aslilik 702
bc. Devredilmezlik 703
II. TÜRKİYE’DE YASAMA ORGANI 705
A. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Kuruluşu 705
1. Milletvekili Sayısı 705
2. Seçilme Yeterliliği 706
a. Vatandaşlık 708
b. Seçilme Yaşı 710
c. Eğitim 711
d. Askerlik 711
e. Kısıtlılık 713
f. Hükümlülük 715
fa. Seçilme Engeli Oluşturan Suç ve Cezalar 716
fb. Seçilme Engelinin Kaldırılması 718
g. Kamu Görevinden Çekilme 723
3. Seçim Dönemi 728
4. Seçimlerin Geriye Bırakılması 729
5. Ara Seçimler 731
6. Milletvekili Seçimi ve Usulü 735
a. Seçim Çevreleri ve Çıkaracağı Milletvekili Sayısı 736
b. Milletvekili Adaylığı 737
ba. Bağımsız Adaylık 738
bb. Siyasi Parti Adaylığı 740
bba. Ön Seçim Yöntemi 740
bbb. Parti Organlarınca Belirleme Yöntemi 741
c. Seçim İttifakı 742
d. Seçim Sistemi 745
7. Seçimlerin Genel Yönetim ve Denetimi 749
a. Yüksek Seçim Kurulunun Oluşumu 751
b. Yüksek Seçim Kurulunun Görev ve Yetkileri 754
c. Yüksek Seçim Kurulu ve Kararlarının Hukuki Niteliği 757
B. TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü 761
1. Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 763
2. Milletvekili Andı 764
3. Üyelikle Bağdaşmayan İşler 771
4. Yasama Bağışıklığı 775
a. Yasama Sorumsuzluğu 778
aa. Sorumsuzluğun Amacı 778
ab. Sorumsuzluğun Kapsamı 779
aba. Sağladığı Koruma Bakımından Kapsam 779
abb. Kişi Bakımından Kapsam 783
abc. Konu Bakımından Kapsam 784
abd. Yer Bakımından Kapsam 785
b. Yasama Dokunulmazlığı 787
ba. Dokunulmazlığın Amacı 787
bb. Dokunulmazlığın Kapsamı 788
bba. Kişi Bakımından Kapsam 788
bbb. Konu Bakımından Kapsam 789
bbc. Zaman Bakımından Kapsam 792
bc. Dokunulmazlığın İstisnaları 793
bca. Suçüstü Hali 793
bcb. Anayasanın 14’üncü Maddesindeki Durumlar 795
bd. Dokunulmazlığın Kaldırılması 800
5. Milletvekilliğinin Sona Ermesi 801
a. Milletvekilliğini Sona Erdiren Genel Sebepler 802
aa. Ölüm 802
ab. Seçimlerin Yenilenmesi 803
ac. Tam Kanunsuzluk 803
ad. Yürütme Organına Seçilme 808
b. Milletvekilliğinin Düşme Sebepleri 809
ba. İstifa 811
bb. Kesin Hüküm Giyme ve Kısıtlanma 812
bc. Bağdaşmaz Görevi Sürdürme 813
bd. Devamsızlık 814
6. Dokunulmazlık ve Düşme Kararlarının İptal İstemi 818
7. Milletvekilliği Ödenek ve Yollukları 820
C. TBMM’nin İç Yapısı ve Çalışma Düzeni 821
1. İçtüzük 822
a. İçtüzüğün Hukuki Niteliği 822
b. İçtüzüğün Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 823
c. İçtüzüğün Denetlenmesi 824
2. Başkanlık Divanı 826
3. Siyasi Parti Grupları 829
4. Komisyonlar 831
5. Danışma Kurulu 833
6. Meclisin Toplanması ve Tatili 833
a. Olağan Toplantılar 834
b. Olağanüstü Toplantı 836
7. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı 837
D. TBMM’nin Görev ve Yetkileri 840
1. Kanunların Yapılması 841
a. Kanun Teklifi 842
b. Genel Kurulda Görüşme 847
c. Cumhurbaşkanınca Yayımlanma 849
2. Özel Nitelikli Kanunlar 851
a. Bütçe ve Kesinhesap Kanunu 851
aa. Bütçe Kanunu 851
ab. Kesinhesap Kanunu 856
b. Milletlerarası Andlaşmaların Uygun Bulunması Kanunu 857
ba. Andlaşmaların Onaylanması 859
bb. Andlaşmaların Sona Erdirilmesi 864
bc. Onaylamanın Uygun Bulunması Bakımından Andlaşmalar 868
bca. Uygun Bulma Kanunu Gereken Andlaşmalar 868
bcb. Uygun Bulma Kanunu Gerekmeyen Andlaşmalar 868
bd. Andlaşmaların İç Hukuktaki Yeri 870
bda. Andlaşmaların İç Hukuktaki Yerine İlişkin Genel Kural 870
bdb. İnsan Hakları Andlaşmalarının İç Hukuktaki Yerine İlişkin Özel Kural 872
be. Andlaşmaların Anayasaya Uygunluk Denetimi 875
c. Genel ve Özel Af Kanunları 877
ca. Af Yetkisinin Hukuki Niteliği 880
cb. Genel ve Özel Af Ayrımı 883
d. Para Basılmasına Karar Vermek 884
3. Savaş İlanına Karar Vermek 885
4. Bilgi Edinme ve Denetim 888
a. Yazılı Soru 890
b. Genel Görüşme 891
c. Meclis Araştırması 892
d. Meclis Soruşturması 893
da. Meclis Soruşturması Açılması 894
daa. Soruşturma Açma Yetkisi 895
dab. Soruşturma Açılacak Kişiler 896
db. Meclis Soruşturması Komisyonunun Kuruluşu 896
dc. Yüce Divana Sevk Kararı 897
BEŞİNCİ BÖLÜM
YÜRÜTME ORGANI
I. GENEL OLARAK YÜRÜTME ORGANI 901
A. Yürütme Organının Yapısı 901
1. Tek Yapılı Yürütme: Başkanlık Sistemi 902
a. Yetki: Başkanın Yürütmede Tek Yetkili Olması 903
b. Oluşum: Başkanın Doğrudan Halk Tarafından Seçilmesi 905
c. Sorumluluk: Başkanın Halka Karşı Sorumlu Olması 908
2. İki Yapılı Yürütme 910
a. Parlamenter Sistem 910
aa. Yetki: Yürütme Yetkisinin Devlet Başkanı ve Bakanlar Kuruluna Ait Olması 912
ab. Oluşum: Hükümetin Yasama Organı İçinden ve Güvenoyuna Dayalı Kurulması 914
ac. Sorumluluk: Hükümetin Yasama Organına Karşı Sorumlu Olması 916
b. Yarı Başkanlık Sistemi 918
ba. Yetki: Cumhurbaşkanının Yürütmede Etkin Olması 919
bb. Oluşum: Cumhurbaşkanının Doğrudan Halk Tarafından Seçilmesi 920
bc. Sorumluluk: Hükümetin Yasama Organına Karşı Sorumlu Olması 920
3. Ortaklaşa Yürütme: Meclis Hükümeti Sistemi 921
a. Yetki: Yasama ve Yürütme Yetkisinin Mecliste Toplanması 923
b. Oluşum: Yürütme Kurulunun Meclis Tarafından Seçilmesi 923
c. Sorumluluk: Yürütme Kurulunun Yasama Organına Karşı Sorumlu Olması 925
B. Yürütme Organının İşlevleri 926
1. Devleti Temsil 926
2. Genel Politikayı Belirlemek 927
3. Kamu Görevlilerini Seçmek ve Atamak 929
4. Düzenleme Yetkisi 932
a. Kararnameler 934
b. Düzenleyici İdari İşlemler 938
c. Düzenleyici İşlemlerin Özellikleri 939
ca. Kanuna Aykırı Olmama 939
cb. Kanuna Dayanma 940
II. TÜRKİYE’DE YÜRÜTME ORGANI 940
A. Cumhurbaşkanı 941
1. Cumhurbaşkanının Adaylığı ve Seçimi 941
a. Cumhurbaşkanının Nitelikleri 941
b. Cumhurbaşkanlığı Adaylığı 944
c. Cumhurbaşkanının Seçimi 946
d. Cumhurbaşkanının Görev Süresi 949
da. Göreve Başlama Zamanı 950
db. Görev Süresi ve Uzaması 951
2. Seçimlerin Yenilenmesi 956
a. Seçimin Başlangıcı ve Seçim Günü 956
b. Fesih Yetkisi 959
c. Birlikte Seçim Usulü 962
3. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri 967
4. Cumhurbaşkanının Sorumluluğu 971
a. Siyasi Sorumluluk 971
b. Cezai Sorumluluk 973
ba. Sorumluluğun Kapsamı 974
bb. Soruşturma Usulü 977
bc. Soruşturmanın Sonuçları 979
5. Cumhurbaşkanına Vekâlet 981
6. Cumhurbaşkanına Bağlı Kurumlar 984
a. Milli Güvenlik Kurulu 985
b. Devlet Denetleme Kurulu 990
c. Diyanet İşleri Başkanlığı 992
7. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar 993
a. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Belirlenmesi 993
b. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Sorumluluğu 998
ba. Siyasi Sorumluluk 998
bb. Cezai Sorumluluk 999
8. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 1000
a. Kararnamelerin Tarihsel Gelişimi 1001
b. Olağan Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 1004
ba. CBK’ların Hukuki Niteliği 1004
bb. CBK’ların Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 1008
bc. Münhasır Alan 1009
bca. Münhasır Kanun Alanı 1010
bcb. Münhasır CBK Alanı 1011
bd. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği Kuralı Bakımından CBK’lar 1016
be. CBK’ların Yargısal Denetimi 1021
bea. Konu Bakımından Yetki Yönünden İnceleme 1023
beb. İçerik Yönünden İncelenme 1026
bec. Hükümsüzlük İncelemesi 1026
c. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 1027
ca. OHAL CBK’larının Yapılması 1027
cb. OHAL CBK’larının Yargısal Denetimi 1031
9. Olağanüstü Hal Yönetimi 1035
a. Olağanüstü Hal İlan Sebepleri 1038
b. Olağanüstü Hal İlan Yetkisi 1039
c. TBMM’nin Onay Yetkisi 1041
d. Olağanüstü Hal İlan Kararının Yargısal Denetimi 1042
B. İdare 1043
1. İdarenin Kuruluş Esasları 1044
a. İdarenin Bütünlüğü İlkesi 1044
aa. Hiyerarşi 1044
ab. İdari Vesayet 1046
b. İdarenin Kanuniliği İlkesi 1047
2. İdarenin Teşkilat Yapısı 1049
a. Merkezi İdare 1050
b. Mahalli İdareler 1051
3. İdarenin Yargısal Denetimi 1053
a. İdari Yargı Denetiminin Kapsamı 1053
b. Yargı Denetimine Kapalı İşlemler 1054
c. Yürütmenin Durdurulması Kararı 1055
4. Kamu Hizmeti Görevlileri 1057
a. Kamu Hizmeti 1057
b. Kamu Görevlileri 1058
5. Kamu Görevlilerinin Görev ve Sorumlulukları 1060
a. Sadakat Yükümlülüğü 1060
b. Disiplin İşlemleri 1060
c. Ceza Soruşturması 1061
d. Tazminat Davası ve Rücu Hakkı 1062
e. Kanunsuz Emir 1063
6. Anayasal Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kurum ve Kuruluşları 1064
a. Yükseköğretim Kurumları ve Üst Kuruluşları 1065
b. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 1070
c. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu 1071
d. Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları 1072
ALTINCI BÖLÜM
YARGI ORGANI
I. GENEL OLARAK YARGI ORGANI 1077
A. Yargı Organının Yapısı 1077
1. Yargı Birliği Sistemi 1077
2. Yargı Ayrılığı Sistemi 1078
B. Yargı Yetkisi ve Özellikleri 1079
1. Bağımsız ve Tarafsız Yargı Yeri Tarafından Kullanılması 1079
2. Özel Yargılama Usulü İzlenmesi 1081
3. Hukuki Uyuşmazlıkların Kesin Hükme Bağlanması 1081
C. Yargıya İlişkin Temel İlkeler 1082
1. Adil Yargılanma 1082
a. Adil Yargılanmanın Genel Unsurları 1083
b. Ceza Yargılamasına Özel Güvenceler 1086
ba. Masumiyet Karinesi 1086
bb. Savunma Hakkına İlişkin Güvenceler 1088
2. Kanunî Hâkim Güvencesi 1089
3. Suç ve Cezalara İlişkin İlkeler 1092
a. Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz 1092
b. Ceza Sorumluluğu Şahsidir 1094
4. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 1095
a. Bağımsızlık–Tarafsızlık Ayrımı 1096
b. Bireysel–Kurumsal/ İç–Dış Bağımsızlık Ayrımı 1097
II. TÜRKİYE’DE YARGI TEŞKİLATI 1101
A. Yüksek Mahkemeler 1102
1. Anayasa Mahkemesi 1103
2. Yargıtay 1103
3. Danıştay 1104
4. Uyuşmazlık Mahkemesi 1105
B. Sayıştay 1106
1. Sayıştayın Kuruluşu 1106
2. Sayıştayın Görev ve Yetkileri 1108
3. Sayıştay Kararlarının Hukuki Niteliği 1109
C. Hâkimler ve Savcılar Kurulu 1111
1. Hâkimler ve Savcılar Kurulunun Kuruluşu 1114
2. Hâkimler ve Savcılar Kurulunun Görev ve Yetkileri 1120
III. GENEL OLARAK ANAYASA YARGISI 1122
A. Anayasa Yargısı Sistemleri 1123
1. Genel Mahkeme Sistemi 1124
2. Özel Mahkeme Sistemi 1124
B. Denetim Türleri 1126
1. Denetim Yapan Organlar Bakımından 1126
a. Yargı Dışı Denetim 1126
b. Yargısal Denetim 1127
2. Denetimin Zamanı Bakımından 1128
a. Ön Denetim 1128
b. Sonradan Denetim 1129
C. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı 1130
1. Norm Denetimi 1130
a. Yasal Düzenlemelerin Denetimi 1130
b. Yasama İhmalinin Denetimi 1131
2. Yetki İhtilaflarının Çözümü 1136
3. Bireysel Başvuru 1136
D. Anayasaya Uygunluk Denetiminde Ölçü Normlar 1137
1. Doğrudan Ölçü Norm 1137
2. Destek Ölçü Norm 1139
IV. TÜRKİYE’DE ANAYASA YARGISI 1143
A. Anayasa Yargısının Tarihsel Gelişimi 1143
B. Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu 1144
1. Üyelerin Nitelikleri 1145
2. Üyelerin seçimi 1145
3. Üyelik Süresi ve Teminatı 1147
4. Teşkilat Yapısı 1148
C. Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri 1150
1. Norm Denetimi 1151
a. İptal Davası 1151
aa. İptal Davasına Konu Normlar 1151
ab. İptal Davası Açma Hakkı Olan Kişiler 1152
ac. İptal Davası Açma Süresi 1154
ad. İptal Davası Açma Usulü 1154
b. İtiraz Yolu 1155
ba. Mahkemede Görülmekte Olan Dava 1156
baa. Mahkeme 1156
bab. Dava 1158
bac. Derdestlik 1159
bb. Davada Uygulanacak Kural 1160
bba. Davada Uygulancak Kuralın Tespiti 1160
bbb. Sınırlama Sorunu 1162
bc. Anayasaya Aykırılığın Ciddî Görülmesi 1162
bca. Anayasaya Aykırılık İddiası 1163
bcb. Aykırılığın Ciddiliği 1163
bd. Beş Aylık Karar Süresi 1164
bda. Derece Mahkemesinin Bekletici Mesele Kararı 1164
bdb. Anayasa Mahkemesinin Beş Aylık Karar Verme Süresi 1164
be. Red Kararından Sonra On Yıllık Tekrar Başvuru Yasağı 1165
bea. Esastan Verilen Red Kararı 1166
beb. Aynı Kanun Hükmü Hakkında Başvuru 1167
bec. Tekrar Başvuru 1168
c. Norm Denetiminin Kapsamı 1172
ca. Şekil Yönünden Denetim 1173
caa. Kanunların ve TBMM İçtüzüğü’nün Şekil Yönünden Denetimi 1173
cab. CBK’ların Şekil Yönünden Denetimi 1174
cb. Esas Yönünden Denetim 1176
d. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Özellikleri 1179
da. Kararların Kesinliği ve Bağlayıcılığı 1181
db. İptal Kararlarının Gerekçesi Yazılmadan Açıklanmaması 1183
dc. Kanun Koyucu Gibi Hareket Etmeme 1186
dd. İptal Kararlarının Yürürlüğü 1188
dda. İptal Kararının Yürürlük Tarihini Erteleme 1188
ddb. İptal Kararları Geriye Yürümez 1190
ddc. Yürürlüğü Durdurma Kararı 1192
2. Siyasi Partilerin Denetimi 1196
a. Siyasi Partilerin Dağılması ve Kapanması 1196
aa. Kendiliğinden Dağılma 1196
ab. Kapanma Kararı 1199
b. Siyasi Parti Yasakları ve Kapatılması 1201
ba. Uluslararası Standartlar 1202
baa. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadı 1202
bab. Venedik Kriterleri 1204
bb. 1982 Anayasası’nda Kapatma Rejimi 1207
bba. Kapatma Davasının Hukuki Niteliği 1207
bbb. Kapatma Nedenleri ve Odak Olma Kriteri 1212
bbc. Kapatma Davasının Usulü ve Hukuki Sonuçları 1214
bbd. Kapatma Davasında Tedbir Kararı Verilmesi 1217
c. Siyasi Partilerin Mali Denetimi 1220
ca. Siyasi Partilerin Gelir ve Giderleri 1220
cb. Mali Denetim Usulü ve Yaptırımlar 1222
3. Yüce Divan Yargılaması 1224
a. Yüce Divan Yargılamasının Hukuki Niteliği 1225
b. Yüce Divanda Yargılanacak Kişiler 1227
c. Yüce Divan Yargılamasının Konusu 1229
d. Yargılama Usulü 1230
4. Bireysel Başvuru 1232
a. Bireysel Başvurunun Hukuki Niteliği 1233
b. Bireysel Başvuru Formunun Doldurulması 1234
c. Bireysel Başvurunun Yapılması 1238
d. Bireysel Başvurunun Ön İncelemesi 1239
e. Bireysel Başvurunun Kabul Edilebilirlik Şartları ve İncelenmesi 1240
ea. Zaman ve Süre Bakımından Yetki 1240
eaa. Zaman Bakımından Yetki 1240
eab. Süre Bakımından Yetki 1241
eb. Kişi Bakımından Yetki 1243
eba. Başvuru Hakkına Sahip Olan Kişiler 1243
ebb. Mağdur Olma Şartı 1249
ebba. Kişisellik, Güncellik ve Doğrudanlık 1249
ebbb. Halk Davası 1252
ebbc. Dolaylı Mağdur 1253
ebbd. Potansiyel Mağdur 1254
ec. Konu Bakımından Yetki 1256
eca. Bireysel Başvuruya Konu Haklar 1256
ecb. Bireysel Başvuruya Kapalı Alanlar 1258
ed. Başvuru Yollarının Tüketilmesi 1263
eda. Olağan Kanun Yollarının Tüketilmesi 1263
edb. Başvuru Yollarının Tüketilmesinin İstisnaları 1266
ee. Anayasal ve Kişisel Önemden Yoksun Olma ve Açıkça Dayanaktan Yoksunluk 1267
eea. Anayasal ve Kişisel Önemden Yoksun Olma 1267
eab. Açıkça Dayanaktan Yoksunluk 1269
f. Bireysel Başvuru Kararları 1271
fa. Esas Kararı 1271
faa. Esas Kararlarının İncelenmesi 1271
fab. İhlal Kararı ve Sonuçlarının Giderilmesi 1272
fb. Düşme Kararı 1277
fc. Tedbir Kararı 1279
fd. Pilot Kararı 1280
fda. Pilot Kararının Koşulları 1280
fdb. Pilot Karar Alma Usulü 1281
fdc. Pilot Kararda Alınması Gereken Tedbirler 1281
Kaynakça 1285
Kavram Dizini 1327 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
