İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 29
BİRİNCİ BÖLÜM
ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASACILIK HAREKETLERİ
I. ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASANIN YAPILMASI 35
A. Anayasa Kavramı 35
1. Terminoloji 35
2. Tanımı 38
a. Şekli – Maddi Anayasa 38
b. Yazılı–Yazısız Anayasa 41
3. Özellikleri 43
a. Anayasanın Üstünlüğü 43
b. Anayasanın Katılığı 47
c. Anayasanın Çerçeve Olması 48
d. Anayasanın İdeolojisi 51
B. Anayasanın Yapılması ve Değiştirilmesi 53
1. Anayasa Yapımı 54
a. Anayasa Yapma Yetkisinin Niteliği 55
b. Anayasa Yapma Yetkisinin Sınırı 58
ba. Mevcut Anayasa İle Bağlılık 59
bb. Anayasa Yapmanın Hukukiliği Sorunu 61
c. Anayasa Yapım Yöntemleri 65
ca. Kurucu Meclis Yöntemi 66
cb. Olağan Meclis Yöntemi 69
cc. Referandum Yöntemi 70
2. Anayasa Değişikliği 72
a. Anayasayı Değiştirme Yetkisinin Niteliği 72
b. Anayasa Değiştirme Yetkisinin Sınırları 73
ba. Maddi Sınırlar 73
baa. Açık Maddi Sınırlar 73
bab. Örtülü Maddi Sınırlar 77
bb. Şekli Sınırlar 79
c. Anayasayı Değiştirme Yöntemi 81
ca. Teklif Aşaması 81
caa. Halkın Teklifi 81
cab. Milletvekillerinin Teklifi 82
cb. Karar Aşaması 83
cba. Görüşmeler 83
cbb. Oylamalar 84
cc. Yayımlama Aşaması 87
cd. Onaylama Aşaması 93
d. Anayasa Değişikliklerinin Denetimi 95
da. Esas Denetimi 95
db. Şekil Denetimi 99
II. ANAYASACILIK HAREKETLERİ 102
A. Anayasacılık Kavramı 102
B. Temel Anayasacılık Akımları 104
1. Liberal Anayasacılık 104
a. Liberal Anayasacılığın Gelişimi 104
b. Liberal Anayasacılığın Unsurları 112
ba. Milli Egemenlik 112
bb. Kuvvetler Ayrılığı 114
bc. Bireycilik 117
bd. Liberal Demokrasi 118
be. Serbest Piyasa Ekonomisi 119
2. Sosyalist Anayasacılık 120
a. Sosyalist Anayasacılığın Gelişimi 120
b. Sosyalist Anayasacılığın Unsurları 126
ba. Halk Egemenliği 126
bb. Demokratik Merkeziyetçilik 127
bc. Kolektivizm 128
bd. Sosyalist Demokrasi 129
be. Sosyalist Ekonomik Sistem 132
3. İslami Anayasacılık 133
a. İslami Anayasacılığın Gelişimi 134
b. İslami Anayasacılığın Unsurları 139
ba. Allah’ın Egemenliği 139
bb. Kuvvetler Ayrılığı 140
bc. Ümmetçilik 142
bd. İslami Demokrasi 143
be. İslam Ekonomik Sistemi 146
III. OSMANLI–CUMHURİYET DÖNEMİ ANAYASAL GELİŞMELERİ 148
A. Mutlak Monarşi Dönemi: Maddi Anayasal Gelişmeler 148
1. Anayasal Kurumlar 149
a. Osmanlı Merkez Teşkilatı 149
aa. Padişah 150
ab. Divan–ı Hümayun 152
b. Osmanlı Taşra Teşkilatı 155
c. Osmanlı Yargı Teşkilatı 157
d. Osmanlı Millet Sistemi 160
e. Osmanlı Arazi Sistemi 162
2. Anayasal Nitelikte Belgeler 164
a. 1808 Sened–i İttifak 164
b. 1839 Tanzimat Fermanı 169
c. 1856 Islahat Fermanı 174
d. 1875 Adalet Fermanı 176
B. Meşruti Monarşi Dönemi: 1876 Kanun–i Esasi 176
1. Hazırlanışı 177
a. Yapım Koşulları 177
b. Yapım Yöntemi 180
2. Kanun–i Esasi’nin Temel Özellikleri 181
a. Teokratik Meşruti Monarşi 182
b. Çift Meclisli Yasama Organı 183
c. Parlamenter Sistem 185
d. Yargı Ayrılığı Sistemi 186
e. Osmanlı Devleti Vatandaşlarının Temel Hakları 187
3. 1909 Değişiklikleri 187
C. Cumhuriyet Dönemi: 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları 195
1. 1921 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu 196
a. Hazırlanışı 196
aa. Yapım Koşulları 196
ab. Yapım Yöntemi 207
b. 1921 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu’nun Temel Özellikleri 211
ba. Yumuşak ve Çerçeve Anayasa 211
bb. Milli Egemenlik 212
bc. Meclis Hükümet Sistemi 212
bd. İstiklal Mahkemeleri 216
c. Cumhuriyetin İlanı 216
2. 1924 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu 220
a. Hazırlanışı 220
aa. Yapım Koşulları 220
ab. Yapım Yöntemi 221
b. 1924 Teşkilat–ı Esasiye Kanunu’nun Temel Özellikleri 222
ba. Atatürk İlkeleri 222
bb. Kuvvetler Birliği Görevler Ayrılığı Sistemi 226
bc. Yargılama Kuvveti 228
bd. Türklerin Temel Hakları 229
c. Çok Partili Dönem 230
3. 1961 Anayasası 235
a. Hazırlanışı 235
aa. Yapım Koşulları 235
ab. Yapım Yöntemi 238
b. 1961 Anayasası’nın Temel Özellikleri 240
ba. Liberal Anayasal İlkeler 240
bb. Sosyal Haklar 242
bc. Parlamenter Sistem 243
bd. Yüksel Mahkemeler ve Anayasa Mahkemesinin Kurulması 244
c. 1971–1973 Anayasa Değişiklikleri 245
4. 1982 Anayasası 249
a. Hazırlanışı 249
aa. Yapım Koşulları 250
ab. Yapım Yöntemi 250
b. 1982 Anayasası’nın Temel Özellikleri 251
ba. Atatürk Milliyetçiliği 252
bb. İnsan Haklarına Saygılı Devlet 254
bc. Devlet Başkanını Güçlendirme 255
bd. Askeri – Sivil Yargı Ayrılığı 256
c. 1982 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler 257
İKİNCİ BÖLÜM
DEVLETİN UNSURLARI, ŞEKİLLERİ VE İLKELERİ
I. DEVLET KAVRAMI VE DEVLETİN UNSURLARI 261
A. Devlet Kavramı 261
1. Devletin Tanımı 261
a. Üç Unsur Teorisi 262
b. Tüzel Kişilik Teorisi 263
2. Devletin Kökeni 265
a. Tabi Hukukçu Teoriler 265
b. Pozitivist Teoriler 267
B. Devletin Unsurları 270
1. İnsan Unsuru 270
a. İnsan Unsuruna İlişkin Temel Ayrımlar 270
aa. Millet – Halk Ayrımı 270
ab. Çoğunluk – Azınlık Ayrımı 272
ac. Vatandaş–Yabancı Ayrımı 274
aca. Vatandaşlık Tanımı 275
acb. Vatandaşlığın Kazanılması 275
acc. Yabancılık Statüsü 277
b. Milletin Varlık Unsurları 278
ba. Objektif Unsurlar 278
bb. Sübjektif Unsurlar 280
c. Osmanlı–Cumhuriyet Dönemi Anayasalarında Millet 281
2. Ülke Unsuru 285
a. Ülke Kavramı 285
b. Ülkenin Sınırları 286
c. Ülkenin Bölünmez Bütünlüğü 288
3. Egemenlik Unsuru 291
a. Egemenlik Kavramı 292
aa. İç Egemenlik 293
ab. Dış Egemenlik 294
b. Egemenlik Türleri 295
ba. Dini Egemenlik 295
baa. Egemenlik Doğrudan Tanrı’dan Gelir Görüşü 297
bab. Egemenlik Halk Aracılığı İle Tanrı’dan Gelir Görüşü 299
bb. Dünyevi Egemenlik 300
bba. Milli Egemenlik 300
bbb. Halk Egemenliği 302
c. Egemenliğin Sınırlanması 304
ca. İlahi Yasa Görüşü 305
cb. Doğal Yasa Görüşü 305
cc. Pozitif Yasa Görüşü 306
II. DEVLET ŞEKİLLERİ 307
A. Egemenlik Yetkilerinin Kaynağı Bakımından Devlet Şekilleri 307
1. Cumhuriyet 308
2. Monarşi 310
B. Egemenlik Yetkilerinin Paylaşımı Bakımından Devlet Şekilleri 313
1. Üniter Devlet 313
a. Tanımı 313
b. Üniter Devletin Özellikleri 315
ba. Egemenlik Yetkilerinin Yatay Paylaşımı 315
bb. İdari Özerklik 316
bc. Yerinden Yönetim 320
2. Federal Devlet 321
a. Tanımı 322
b. Federal Devletin Özellikleri 325
ba. Egemenlik Yetkilerinin Dikey Paylaşımı 325
bb. Siyasi Özerklik 326
bc. Federal Hukukun Üstünlüğü 328
bd. Federal Yönetime Katılım 329
3. Bölgeli Devlet 330
a. Tanımı 330
b. Bölgeli Devletin Özellikleri 332
ba. Yasama Yetkisinin Bölge Düzeyinde Paylaşımı 332
bb. Bölgesel Siyasi Özerklik 333
bc. Merkezi Hukukun Üstünlüğü 335
bd. Merkezi Yönetime Katılım 336
III. DEVLETİN TEMEL İLKELERİ 337
A. Demokratik Devlet İlkesi 338
1. Demokrasi Kavramı 339
2. Demokratik Devletin Temel Unsurları 340
a. Halkın Yönetimi 340
aa. Temsili Demokrasi 341
ab. Doğrudan Demokrasi 342
ac. Katılımcı Demokrasi 344
b. Siyasi Partiler 346
ba. Siyasi Partilerin Tanımı 350
bb. Siyasi Partilerin Hukuki Niteliği 353
bc. Siyasi Partilerin Kuruluşu 355
bd. Siyasi Parti Sistemleri 357
bda. Çok Parti Sistemi 357
bdb. Tek Parti Sistemi 358
c. Serbest Seçimler 359
ca. Seçme ve Seçilme Hakkı 360
caa. Olumlu Koşullar 361
cab. Olumsuz Koşullar 362
cb. Seçimin Temel İlkeleri 365
cba. Genel Oy 367
cbb. Eşit Oy 368
cbc. Gizli Oy 369
cbd. Serbest Oy 370
cbe. Doğrudan Oy 373
cbf. Seçimlerin Düzenli Yapılması 374
cbg. Yargı Gözetim ve Denetimi 374
cc. Seçim Sistemleri 376
cca. Çoğunluk Sistemi 377
ccaa. Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi 377
ccab. Tek İsimli İki Turlu Çoğunluk Sistemi 378
ccac. Listeli Çoğunluk Sistemi 378
ccb. Nispi Temsil Sistemi 378
ccba. Klasik Nispi Temsil Sistemi 379
ccbb. Devredilebilir Tek Oy Sistemi 380
ccbc. d’Hondt Sistemi 381
B. Laik Devlet İlkesi 381
1. Din ve Devlet İlişkileri 381
a. Teokratik Devlet Modeli 382
b. Marksist Devlet Modeli 382
c. Seküler/Laik Devlet Modeli 384
ca. Resmi Dine Yerverme 386
cb. Bir Dine Özel Statü Tanıma 388
cc. Dine Hiç Yer Vermeme 389
2. Laik Devletin Temel Unsurları 392
a. Din ve İnançlara Saygı 392
aa. Din ve Vicdan Özgürlüğünün Tanınması 392
ab. Din ve İnançlar Arasında Hoşgörüsüzlük ve Ayrımcılık Yapılmaması 394
ac. Bir Dinin Eğitiminin Zorunlu Kılınmaması 397
b. Hukuk Düzeninin Dine Dayanmaması 401
c. Dini Kurumların Bağımsız Olması 406
C. Hukuk Devleti İlkesi 410
1. Hukuk Devleti Kavramı 410
2. Hukuk Devletinin Temel Unsurları 414
a. Hukukun Üstünlüğü 414
b. Hukuk Önünde Hesap Verebilirlik 416
c. Hukuk Güvenliği 419
D. Sosyal Devlet İlkesi 422
1. Sosyal Devlet Kavramı 423
2. Sosyal Devletin Temel Unsurları 425
a. Asgari Yaşam Standardı 425
b. Sosyal Adalet 427
c. Sosyal Güvenlik 429
d. Planlama 429
3. Devletin İktisadî ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları 432
E. Eşitlik İlkesi 433
1. Eşitlik Kavramı 435
a. Şekli Eşitlik 436
b. Maddi Eşitlik 437
2. Eşitlik İlkesine Aykırılığın Unsurları 440
a. Durumlarda Benzerlik 441
b. Farklı Muamele 441
c. Objektif ve Makul Neden 444
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İNSAN HAKLARI
I. GENEL OLARAK İNSAN HAKLARI 447
A. İnsan Hakları Kavramı 448
1. İnsan Hakları Terimi 448
2. İnsan Haklarının Tanımı 450
a. Doğal Haklar Görüşü 450
b. Pozitif Haklar Görüşü 455
3. İnsan Haklarının Özellikleri 457
a. Doğumla Kazanılma 457
b. İnsan Doğasından Kaynaklanma 458
c. Devredilmez ve Vazgeçilmez Olma 458
d. Evrensel Olma 459
B. İnsan Hakları Hukukunun Kaynakları 461
1. Asıl Kaynaklar 461
a. Anayasalar 461
b. İnsan Hakları Sözleşmeleri 462
c. Örf ve Adet Hukuku 464
d. Hukukun Genel İlkeleri 466
2. Yardımcı Kaynaklar 467
a. Uluslararası Örgütlerin Kararları 467
b. Yargı Kararları 468
c. Bilimsel Görüşler 469
C. İnsan Haklarının Normatif Yapısı 470
1. İnsan Haklarının Konusu 470
a. İnsan Haklarının Norm Alanı 471
b. İnsan Haklarının Sınıflandırılması 472
ba. Kişisel ve Siyasal Haklar 474
bb. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar 474
bc. Haklar ve Ödevler 476
2. İnsan Haklarının Öznesi 476
a. Gerçek Kişiler 478
b. Tüzel Kişiler 481
c. Kişi Toplulukları 483
3. İnsan Haklarının Yükümlüsü 484
a. Devletin Genel Yükümlülükleri 486
aa. İnsan Haklarına Saygı 486
ab. Uygulama 487
ac. Koruma 488
b. Devletin Hak İhlalinde Yükümlülükleri 489
ba. Negatif – Pozitif Yükümlülük 489
bb. Dikey – Yatay Etki 492
II. İNSAN HAKLARININ KORUNMASI 494
A. Evrensel Koruma: Birleşmiş Milletler Sistemi 495
1. Sözleşme Dışı Denetim Mekanizmaları 498
a. Sözleşme Dışı Denetim Organı: İnsan Hakları Konseyi 499
b. Sözleşme Dışı Denetim Yöntemleri 500
ba. Şikâyet Yöntemi 501
bb. Özel Yöntemler 503
bc. Evrensel Periyodik Gözden Geçirme Yöntemi 505
2. Sözleşme İçi Denetim Mekanizmaları 508
a. Sözleşme İçi Denetim Organları: İnsan Hakları Komiteleri 510
b. Sözleşme İçi Denetim Yöntemleri 512
ba. Rapor Yöntemi 512
bb. Şikâyet Yöntemi 515
bc. Soruşturma Yöntemi 516
bd. Ziyaret Yöntemi 517
B. Bölgesel Koruma: Avrupa Konseyi Sistemi 518
1. Avrupa Konseyi Sözleşme Dışı Denetim Mekanizmaları 519
a. Avrupa Konseyi Ana Organları 519
b. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Yardımcı Organları 521
ba. İnsan Hakları Komiseri 521
bb. Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Komitesi 522
bc. Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu 523
bd. Eşitlik ve Ayrımcılık Komitesi 524
2. Avrupa Konseyi Sözleşme İçi Denetim Mekanizmaları 525
a. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 525
aa. Denetim Organı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 530
ab. Denetim Yöntemi 533
aba. Devlet Başvurusu 533
abb. Bireysel Başvuru 534
b. Avrupa Sosyal Şartı 540
ba. Denetim Organı: Avrupa Sosyal Haklar Komitesi 541
bb. Denetim Yöntemleri 541
bba. Rapor Yöntemi 542
bbb. Toplu Şikâyet Yöntemi 543
c. Avrupa İşkencenin Önlenmesi Sözleşmesi 544
ca. Denetim Organı: Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi 545
cb. Denetim Usulü: Ziyaretlere Dayalı Denetim 545
C. Ulusal Koruma: İnsan Hakları Kurumları 547
1. Kamu Denetçiliği Kurumu 550
a. Oluşumu 554
b. Görev ve Yetkileri 556
c. Kararları 557
2. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 558
a. Oluşumu 560
b. Görev ve Yetkileri 562
c. Kararları 564
III. TÜRKİYE’DE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN GENEL REJİMİ 566
A. Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği 566
B. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması 567
1. Kanunilik İlkesi 570
a. Şekli–Maddi Kanun Ayrımı 572
b. Sınırlama–Düzenleme Ayrımı 576
2. Sebebe Bağlılık İlkesi 580
a. Hakkın Doğasından Kaynaklı Sebepler 580
b. Kamu Yararı İlkesinden Kaynaklı Sebepler 581
c. Anayasada Belirlenen Sebepler 582
ca. Genel Sınırlama Sebepleri 582
cb. Özel Sınırlama Sebepleri 584
d. Gizli Amaç Gütme Yasağı 587
3. Öz İlkesi 588
4. Ölçülülük İlkesi 590
5. Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri İlkesi 592
a. Demokratik Toplumda Müdahalenin Gerekliliği 594
aa. Demokratik Toplum Kavramı 594
ab. Müdahalenin Gerekliliği 598
b. Zorlayıcı Toplumsal İhtiyaç 600
c. Orantılılık 602
6. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk İlkesi 603
7. Laik Cumhuriyetin Gerekleri İlkesi 604
C. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılması Yasağı 607
1. Hakkın Kötüye Kullanılması Kavramı 609
2. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılması Yasağının Unsurları 610
a. Temel Hakkın Kullanımı Unsuru 610
b. Amaç Unsuru 614
c. Menfaat ihlali Unsuru 615
3. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Sonuçları 616
D. Olağanüstü Hal Yönetiminde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması 617
1. Hürriyetlerin Sınırlanması – Durdurulması – Askıya Alınması Kavramları 619
2. Olağanüstü Yönetimde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasının Koşulları 622
a. Olağanüstü Hal Yönetiminin Resmen İlanı 623
b. Milletlerarası Hukuktan Doğan Yükümlülüklerin İhlâl Edilmemesi 625
c. Sınırlamaların Durumun Gerektirdiği Ölçüde Olması 626
d. Dokunulmaz Haklar 628
E. Temel Hakların Sınırlanmasında Yabancıların Durumu 629
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YASAMA ORGANI
I. GENEL OLARAK YASAMA ORGANI 635
A. Yasama Organının Yapısı 635
1. Tek veya Çift Meclislilik 636
2. Birinci Meclis ile İkinci Meclis Arasındaki Farklar 637
B. Yasama Organının İşlevleri 639
1. Temsil 640
2. Müzakere 643
3. Denetim 644
4. Yasama Yetkisi 646
a. Yasama İşlemleri 646
aa. Kanunlar 647
ab. Meclis Kararları 649
b. Yasama Yetkisinin Özellikleri 651
ba. Genellik 651
bb. Aslilik 652
bc. Devredilmezlik 653
II. TÜRKİYE’DE YASAMA ORGANI 654
A. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Kuruluşu 655
1. Milletvekili Sayısı 655
2. Seçilme Yeterliliği 656
a. Vatandaşlık 658
b. Seçilme Yaşı 660
c. Eğitim 660
d. Askerlik 661
e. Kısıtlılık 662
f. Hükümlülük 663
g. Kamu Görevinden Çekilme 668
3. Seçim Dönemi 673
4. Seçimlerin Geriye Bırakılması 674
5. Ara Seçimler 676
6. Milletvekili Seçimi ve Usulü 680
a. Seçim Çevreleri ve Çıkaracağı Milletvekili Sayısı 681
b. Milletvekili Adaylığı 683
ba. Bağımsız Adaylık 683
bb. Siyasi Parti Adaylığı 685
bba. Ön Seçim Yöntemi 685
bbb. Parti Organlarınca Belirleme Yöntemi 686
c. Seçim İttifakı 687
d. Seçim Sistemi 689
7. Seçimlerin Genel Yönetim ve Denetimi 693
a. Yüksek Seçim Kurulunun Oluşumu 695
b. Yüksek Seçim Kurulunun Görev ve Yetkileri 698
c. Yüksek Seçim Kurulunun Kararlarının Hukuki Niteliği 700
B. TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü 704
1. Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 705
2. Milletvekili Andı 707
3. Üyelikle Bağdaşmayan İşler 713
4. Yasama Bağışıklığı 717
a. Yasama Sorumsuzluğu 720
aa. Sorumsuzluğun Amacı 721
ab. Sorumsuzluğun Kapsamı 721
aba. Sağladığı Koruma Bakımından Kapsam 722
abb. Kişi Bakımından Kapsam 725
abc. Konu Bakımından Kapsam 726
abd. Yer Bakımından Kapsam 727
b. Yasama Dokunulmazlığı 729
ba. Dokunulmazlığın Amacı 729
bb. Dokunulmazlığın Kapsamı 730
bba. Kişi Bakımından Kapsam 730
bbb. Konu Bakımından Kapsam 731
bbc. Zaman Bakımından Kapsam 732
bc. Dokunulmazlığın İstisnaları 733
bca. Suçüstü Hali 733
bcb. Anayasanın 14’üncü Maddesindeki Durumlar 734
bd. Dokunulmazlığın Kaldırılması 735
5. Milletvekilliğinin Düşmesi 737
a. Milletvekilliğini Sona Erdiren Genel Sebepler 738
aa. Ölüm 738
ab. Seçimlerin Yenilenmesi 739
ac. Tam Kanunsuzluk 739
ad. Yürütme Organına Seçilme 743
b. Milletvekilliğinin Düşme Sebepleri 744
ba. İstifa 746
bb. Kesin Hüküm Giyme ve Kısıtlanma 747
bc. Bağdaşmaz Görevi Sürdürme 748
bd. Devamsızlık 748
6. Dokunulmazlık ve Düşme Kararlarının İptal İstemi 752
7. Milletvekilliği Ödenek ve Yollukları 754
C. TBMM’nin İç Yapısı ve Çalışma Düzeni 756
1. İçtüzük 756
a. İçtüzüğün Hukuki Niteliği 757
b. İçtüzüğün Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 757
c. İçtüzüğün Denetlenmesi 758
2. Başkanlık Divanı 761
3. Siyasi Parti Grupları 763
4. Komisyonlar 765
5. Danışma Kurulu 766
6. Meclisin Toplanması ve Tatili 767
a. Olağan Toplantılar 767
b. Olağanüstü Toplantı 769
7. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı 771
D. TBMM’nin Görev ve Yetkileri 773
1. Kanun Yapmak 774
a. Teklif 774
b. Görüşme 779
c. Kabul 780
d. Yayımlanma 781
2. Özel Nitelikli Kanunlar 783
a. Bütçe ve Kesinhesap Kanunu 783
aa. Bütçe Kanunu 783
ab. Kesinhesap Kanunu 787
b. Milletlerarası Andlaşmaların Uygun Bulunması Kanunu 789
ba. Andlaşmaların Onaylanması 790
bb. Andlaşmaların Sona Erdirilmesi 794
bc. Onaylamanın Uygun Bulunması Bakımından Andlaşmalar 798
bca. Uygun Bulma Kanunu Gereken Andlaşmalar 798
bcb. Uygun Bulma Kanunu Gerekmeyen Andlaşmalar 799
bd. Andlaşmaların İç Hukuktaki Yeri 800
bda. Andlaşmaların İç Hukuktaki Yerine İlişkin Genel Kural 801
bdb. İnsan Hakları Andlaşmalarının İç Hukuktaki Yerine İlişkin Özel Kural 803
be. Andlaşmaların Anayasaya Uygunluk Denetimi 805
c. Genel ve Özel Af Kanunları 807
ca. Af Yetkisinin Hukuki Niteliği 810
cb. Genel ve Özel Af Ayrımı 813
d. Para Basılmasına Karar Vermek 814
3. Savaş İlanına Karar Vermek 815
4. Bilgi Edinme ve Denetim 817
a. Yazılı Soru 818
b. Genel Görüşme 820
c. Meclis Araştırması 820
d. Meclis Soruşturması 821
da. Meclis Soruşturması Açılması 823
daa. Soruşturma Açma Yetkisi 823
dab. Soruşturma Açılacak Kişiler 824
db. Meclis Soruşturması Komisyonunun Kuruluşu 825
dc. Yüce Divana Sevk Kararı 826
BEŞİNCİ BÖLÜM
YÜRÜTME ORGANI
I. GENEL OLARAK YÜRÜTME ORGANI 829
A. Yürütme Organının Yapısı 829
1. Tek Yapılı Yürütme: Başkanlık Sistemi 830
a. Yürütme Yetkisi Devlet Başkanına Aittir 831
b. Devlet Başkanı Halk Tarafından Seçilir 833
c. Devlet Başkanı Halka Karşı Sorumludur 835
2. İki Yapılı Yürütme 836
a. Parlamenter Sistem 836
aa. Yürütme Yetkisini Devlet Başkanı ve Bakanlar Kurulu Kullanır 838
ab. Hükümet Yasama Organı İçinden Belirlenir 840
ac. Hükümet Yasama Organına Karşı Sorumludur 842
b. Yarı Başkanlık Sistemi 843
ba. Yürütmede Cumhurbaşkanı Yetkilidir 844
bb. Cumhurbaşkanı Halk Tarafından Seçilir 844
bc. Bakanlar Kurulu Yasama Organına Karşı Sorumludur 845
3. Ortaklaşa Yürütme: Meclis Hükümeti Sistemi 846
a. Yasama ve Yürütme Yetkisi Mecliste Toplanır 847
b. Yürütme Kurulu Meclis Tarafından Seçilir 847
c. Yürütme Kurulu Yasama Organına Karşı Sorumludur 848
B. Yürütme Organının İşlevleri 849
1. Devleti Temsil 849
2. Genel Politikayı Belirlemek 851
3. Kamu Görevlilerini Seçmek ve Atamak 852
4. Düzenleme Yetkisi 854
a. Kararnameler 857
b. Düzenleyici İdari İşlemler 862
c. Düzenleyici İşlemlerin Özellikleri 863
ca. Kanuna Aykırı Olmama 863
cb. Kanuna Dayanma 863
II. TÜRKİYE’DE YÜRÜTME ORGANI 864
A. Cumhurbaşkanı 864
1. Cumhurbaşkanının Adaylığı ve Seçimi 864
a. Cumhurbaşkanının Nitelikleri 864
b. Cumhurbaşkanlığı Adaylığı 867
c. Cumhurbaşkanının Seçimi 869
d. Cumhurbaşkanının Görev Süresi 871
da. Göreve Başlama Zamanı 872
db. Azami Görev Süresi 873
2. Seçimlerin Yenilenmesi 878
a. Seçimin Başlangıcı ve Seçim Günü 878
b. Fesih Yetkisi 880
c. Birlikte Seçim Usulü 883
3. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri 888
4. Cumhurbaşkanının Sorumluluğu 892
a. Siyasi Sorumluluk 892
b. Cezai Sorumluluk 895
ba. Sorumluluğun Kapsamı 895
bb. Soruşturma Usulü 898
bc. Soruşturmanın Sonuçları 901
5. Cumhurbaşkanına Vekâlet 902
6. Cumhurbaşkanına Bağlı Kurumlar 905
a. Milli Güvenlik Kurulu 906
b. Devlet Denetleme Kurulu 909
c. Diyanet İşleri Başkanlığı 910
7. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar 911
a. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Belirlenmesi 911
b. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Sorumluluğu 915
ba. Siyasi Sorumluluk 915
bb. Cezai Sorumluluk 916
8. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 918
a. Kararnamelerin Tarihsel Gelişimi 918
b. Olağan Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 923
ba. CBK’ların Hukuki Niteliği 923
bb. CBK’ların Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 926
bc. Münhasır Alan 928
bca. Münhasır Kanun Alanı 928
bcb. Münhasır CBK Alanı 930
bd. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği Kuralı Bakımından CBK’lar 935
be. CBK’ların Yargısal Denetimi 940
bea. Konu Bakımından Yetki Yönünden İnceleme 943
beb. İçerik Yönünden İncelenme 946
bec. Hükümsüzlük İncelemesi 946
c. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 947
ca. OHAL CBK’larının Yapılması 947
cb. OHAL CBK’larının Yargısal Denetimi 951
9. Olağanüstü Hal Yönetimi 955
a. Olağanüstü Hal İlan Sebepleri 958
b. Olağanüstü Hal İlan Yetkisi 959
c. TBMM’nin Onay Yetkisi 961
d. Olağanüstü Hal İlan Kararının Yargısal Denetimi 962
B. İdare 963
1. İdarenin Kuruluş Esasları 964
a. İdarenin Bütünlüğü İlkesi 964
aa. Hiyerarşi 964
ab. İdari Vesayet 966
b. İdarenin Kanuniliği İlkesi 967
2. İdarenin Teşkilat Yapısı 969
a. Merkezi İdare 970
b. Mahalli İdareler 971
3. İdarenin Yargısal Denetimi 973
a. İdari Yargı Denetiminin Kapsamı ve Sınırı 973
b. Yargı Denetimine Kapalı İşlemler 974
c. Yürütmenin Durdurulması Kararı 975
4. Kamu Hizmeti Görevlileri 977
a. Kamu Hizmeti 977
b. Kamu Görevlileri 978
5. Kamu Görevlilerinin Görev ve Sorumlulukları 980
a. Sadakat Yükümlülüğü 980
b. Disiplin İşlemleri 981
c. Ceza Soruşturması 981
d. Tazminat Davası ve Rücu Hakkı 982
e. Kanunsuz Emir 983
6. Anayasal Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kurum ve Kuruluşları 985
a. Yükseköğretim Kurumları ve Üst Kuruluşları 985
b. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 989
c. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu 991
d. Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları 992
ALTINCI BÖLÜM
YARGI ORGANI
I. GENEL OLARAK YARGI ORGANI 997
A. Yargı Organının Yapısı 997
1. Yargı Birliği Sistemi 997
2. Yargı Ayrılığı Sistemi 998
B. Yargı Yetkisi ve Özellikleri 999
1. Bağımsız ve Tarafsız Yargı Yeri Tarafından Kullanılması 999
2. Özel Yargılama Usulü İzlenmesi 1001
3. Hukuki Uyuşmazlıkların Kesin Hükme Bağlanması 1001
C. Yargıya İlişkin Temel İlkeler 1002
1. Adil Yargılanma 1002
a. Adil Yargılanmanın Genel Unsurları 1003
b. Ceza Yargılamasına Özel Güvenceler 1006
2. Kanunî Hâkim Güvencesi 1007
3. Suç ve Cezalara İlişkin İlkeler 1010
a. Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz 1010
b. Ceza Sorumluluğu Şahsidir 1011
4. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 1012
a. Bağımsızlık–Tarafsızlık Ayrımı 1013
b. Bireysel–Kurumsal/ İç–Dış Bağımsızlık Ayrımı 1014
II. TÜRKİYE’DE YARGI TEŞKİLATI 1017
A. Yüksek Mahkemeler 1018
1. Anayasa Mahkemesi 1019
2. Yargıtay 1019
3. Danıştay 1020
4. Uyuşmazlık Mahkemesi 1021
B. Sayıştay 1022
1. Sayıştayın Kuruluşu 1022
2. Sayıştayın Görev ve Yetkileri 1024
3. Sayıştay Kararlarının Hukuki Niteliği 1025
C. Hâkimler ve Savcılar Kurulu 1027
1. Hâkimler ve Savcılar Kurulunun Kuruluşu 1030
2. Hâkimler ve Savcılar Kurulunun Görev ve Yetkileri 1035
III. GENEL OLARAK ANAYASA YARGISI 1037
A. Anayasa Yargısı Sistemleri 1038
1. Genel Mahkeme Sistemi 1038
2. Özel Mahkeme Sistemi 1039
B. Denetim Türleri 1041
1. Denetim Yapan Organlar Bakımından 1041
a. Yargı Dışı Denetim 1041
b. Yargısal Denetim 1042
2. Denetimin Zamanı Bakımından 1043
a. Ön Denetim 1043
b. Sonradan Denetim 1044
C. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı 1044
1. Norm Denetimi 1045
2. Yetki İhtilaflarının Çözümü 1046
3. Bireysel Başvuru 1046
D. Anayasaya Uygunluk Denetiminde Ölçü Normlar 1047
1. Doğrudan Ölçü Norm 1047
2. Destek Ölçü Norm 1049
IV. TÜRKİYE’DE ANAYASA YARGISI 1052
A. Anayasa Yargısının Tarihsel Gelişimi 1053
B. Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu 1054
1. Üyelerin Nitelikleri 1055
2. Üyelerin seçimi 1056
3. Üyelik Süresi ve Teminatı 1057
4. Teşkilat Yapısı 1059
C. Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri 1060
1. Norm Denetimi 1061
a. İptal Davası 1061
aa. İptal Davasına Konu Normlar 1062
ab. İptal Davası Açabilen Kişiler 1062
ac. İptal Davası Açma Süresi 1064
ad. İptal Davası Açma Usulü 1065
b. İtiraz Yolu 1065
ba. Mahkemede Görülmekte Olan Dava 1066
baa. Mahkeme 1067
bab. Dava 1068
bac. Derdestlik 1070
bb. Davada Uygulanacak Kural 1071
bba. Davada Uygulancak Kuralın Tespiti 1071
bbb. Sınırlama Sorunu 1072
bc. Anayasaya Aykırılığın Ciddî Görülmesi 1073
bca. Anayasaya Aykırılık İddiası 1073
bcb. Aykırılığın Ciddiliği 1074
bd. Beş Aylık Karar Süresi 1074
bda. Derece Mahkemesinin Bekletici Mesele Kararı 1074
bdb. Anayasa Mahkemesinin Beş Aylık Karar Verme Süresi 1075
be. Red Kararından Sonra On Yıllık Tekrar Başvuru Yasağı 1076
bea. Esastan Verilen Red Kararı 1077
beb. Aynı Kanun Hükmü Hakkında Başvuru 1078
bec. Tekrar Başvuru 1079
c. Norm Denetiminin Kapsamı 1082
ca. Şekil Yönünden Denetim 1083
cb. Esas Yönünden Denetim 1086
d. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Özellikleri 1088
da. Kararların Kesinliği ve Bağlayıcılığı 1091
db. İptal Kararlarının Gerekçesi Yazılmadan Açıklanmaması 1093
dc. Kanun Koyucu Gibi Hareket Etmeme 1096
dd. İptal Kararlarının Yürürlüğü 1097
dda. İptal Kararının Yürürlük Tarihini Erteleme 1097
ddb. İptal Kararları Geriye Yürümez 1099
ddc. Yürürlüğü Durdurma Kararı 1100
2. Siyasi Partilerin Denetimi 1105
a. Siyasi Partilerin Dağılması ve Kapanması 1105
aa. Kendiliğinden Dağılma 1105
ab. Kapanma Kararı 1107
b. Siyasi Parti Yasakları ve Kapatılması 1110
ba. Uluslararası Standartlar 1110
baa. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadı 1110
bab. Venedik Kriterleri 1112
bb. 1982 Anayasası’nda Kapatma Rejimi 1115
bba. Kapatma Davasının Hukuki Niteliği 1115
bbb. Kapatma Nedenleri ve Odak Olma Kriteri 1120
bbc. Kapatma Davasının Usulü ve Hukuki Sonuçları 1122
bbd. Kapatma Davasında Tedbir Kararı Verilmesi 1125
c. Siyasi Partilerin Mali Denetimi 1128
ca. Siyasi Partilerin Gelir ve Giderleri 1129
cb. Mali Denetim Usulü ve Yaptırımlar 1130
3. Yüce Divan Yargılaması 1132
a. Yüce Divan Yargılamasının Hukuki Niteliği 1133
b. Yüce Divanda Yargılanacak Kişiler 1135
c. Yüce Divan Yargılamasının Konusu 1137
d. Yargılama Usulü 1138
4. Bireysel Başvuru 1140
a. Bireysel Başvurunun Hukuki Niteliği 1141
b. Bireysel Başvuru Formunun Doldurulması 1143
c. Bireysel Başvurunun Yapılması 1146
d. Bireysel Başvurunun Ön İncelemesi 1147
e. Bireysel Başvurunun Kabul Edilebilirlik İncelemesi 1148
ea. Zaman ve Süre Bakımından Yetki 1148
eaa. Zaman Bakımından Yetki 1148
eab. Süre Bakımından Yetki 1150
eb. Kişi Bakımından Yetki 1152
eba. Başvuru Hakkına Sahip Olan Kişiler 1152
ebb. Mağdur Olma Şartı 1155
ec. Konu Bakımından Yetki 1162
eca. Bireysel Başvuruya Konu Haklar 1163
ecb. Bireysel Başvuruya Kapalı Alanlar 1165
ed. Başvuru Yollarının Tüketilmesi 1170
eda. Olağan Kanun Yollarının Tüketilmesi 1170
edb. Başvuru Yollarının Tüketilmesinin İstisnaları 1173
ee. Anayasal ve Kişisel Önemden Yoksun Olma ve Açıkça Dayanaktan Yoksunluk 1174
eea. Anayasal ve Kişisel Önemden Yoksun Olma 1174
eab. Açıkça Dayanaktan Yoksunluk 1176
f. Bireysel Başvuru Kararları 1178
fa. Esas Kararı 1178
faa. Esas Kararlarının İncelenmesi 1178
fab. İhlal Kararı ve Sonuçlarının Giderilmesi 1179
fb. Düşme Kararı 1184
fc. Tedbir Kararı 1185
fd. Pilot Kararı 1186
fda. Pilot Kararının Koşulları 1186
fdb. Pilot Karar Alma Usulü 1187
fdc. Pilot Kararda Alınması Gereken Tedbirler 1187
Kaynakça 1191
Kavram Dizini 1223 |
Bilgisayar, Teknoloji Kitapları 
